Motivo de los proverbios
1 Los proverbios de Salomón, hijo de David, rey de Israel.
2 Para entender sabiduría y doctrina,
Para conocer razones prudentes,
3 Para recibir el consejo de prudencia,
Justicia, juicio y equidad;
4 Para dar sagacidad a los simples,
Y a los jóvenes inteligencia y cordura.
5 Oirá el sabio, y aumentará el saber,
Y el entendido adquirirá consejo,
6 Para entender proverbio y declaración,
Palabras de sabios, y sus dichos profundos.
7 El principio de la sabiduría es el temor de Jehová;
Los insensatos desprecian la sabiduría y la enseñanza.
Amonestaciones de la sabiduría
8 Oye, hijo mío, la instrucción de tu padre,
Y no desprecies la dirección de tu madre;
9 Porque adorno de gracia serán a tu cabeza,
Y collares a tu cuello.
10 Hijo mío, si los pecadores te quisieren engañar,
No consientas.
11 Si dijeren: Ven con nosotros;
Pongamos asechanzas para derramar sangre,
Acechemos sin motivo al inocente;
12 Los tragaremos vivos como el Seol,
Y enteros, como los que caen en un abismo;
13 Hallaremos riquezas de toda clase,
Llenaremos nuestras casas de despojos;
14 Echa tu suerte entre nosotros;
Tengamos todos una bolsa.
15 Hijo mío, no andes en camino con ellos.
Aparta tu pie de sus veredas,
16 Porque sus pies corren hacia el mal,
Y van presurosos a derramar sangre.
17 Porque en vano se tenderá la red
Ante los ojos de toda ave;
18 Pero ellos a su propia sangre ponen asechanzas,
Y a sus almas tienden lazo.
19 Tales son las sendas de todo el que es dado a la codicia,
La cual quita la vida de sus poseedores.
20 La sabiduría clama en las calles,
Alza su voz en las plazas;
21 Clama en los principales lugares de reunión;
En las entradas de las puertas de la ciudad dice sus razones.
22 ¿Hasta cuándo, oh simples, amaréis la simpleza,
Y los burladores desearán el burlar,
Y los insensatos aborrecerán la ciencia?
23 Volveos a mi reprensión;
He aquí yo derramaré mi espíritu sobre vosotros,
Y os haré saber mis palabras.
24 Por cuanto llamé, y no quisisteis oír,
Extendí mi mano, y no hubo quien atendiese,
25 Sino que desechasteis todo consejo mío
Y mi reprensión no quisisteis,
26 También yo me reiré en vuestra calamidad,
Y me burlaré cuando os viniere lo que teméis;
27 Cuando viniere como una destrucción lo que teméis,
Y vuestra calamidad llegare como un torbellino;
Cuando sobre vosotros viniere tribulación y angustia.
28 Entonces me llamarán, y no responderé;
Me buscarán de mañana, y no me hallarán.
29 Por cuanto aborrecieron la sabiduría,
Y no escogieron el temor de Jehová,
30 Ni quisieron mi consejo,
Y menospreciaron toda reprensión mía,
31 Comerán del fruto de su camino,
Y serán hastiados de sus propios consejos.
32 Porque el desvío de los ignorantes los matará,
Y la prosperidad de los necios los echará a perder;
33 Mas el que me oyere, habitará confiadamente
Y vivirá tranquilo, sin temor del mal.
Actemaclha singiltamsoycaoc
1 Appayvam singiltamsoycaoc aplhanma ilhnic nat Salomón, David apquitca apvisqui co Israel.
2 Ongiltamsalhcac sat actemaclha acyascamco ingvalhoc najan ningiltamilcasomalhco inganco.
3 Ongiltamsalhcac sat actemaclha acmam ingvalhoc nintemaclha acpeyvomo, mepqui ningilsilhnanomalhca inganco.
4 Colhic sat actamilaycam ingvalhoc, ningyiplovquisa inlhojo singiltamsoycaoc, apquillhenacpoc inquitquic najan apquilyimnanic.
5 Ongilaylhojoc sat mataa ningiltomja inlhojo ningyascamco, coyangvomoc sat acmam ingvalhoc.
6 Ongilyasingvomoc sat apquilpayvam enlhit singiltamsoycaoc najan apquiltemaclha apquiltamilcasomacpo apanco, najan apquilyitquiscama, yoyam ongiltamsalhcac nincoo.
7 Ontimjic ningilyascamco nincoo, acyitna inlhojo ningayo Dios. Invennalhquic mataa actemaclha singiltamsoycaoc najan actemaclha ningyascamco nipyesicsa enlhit melyascalhma.
Inquitquic apquilyimnanic
8 Lhip sictamongvoyam: Ingyeylhojo mataa apyap appayvam najan inquin acpayvam, yoyam eltamsacpoc lhip.
9 Lhip sictamongvoyam: Colhojoc sat apnatanma actamila, malha apnatanma apyispoc najan apcatic, acyitna inlhojo lhip apquilyajayquiclho.
10 Lhip sictamongvoyam: ¡Nongyane nasa esilhnanacpoc lhip nipyesicsa melyascalhma, nopasmiclha nasa lhip!
11 Apquiltomjac as apnaymacoc apquilanya lhip: Noc, ontimjic nimpasmeyquiclha. Ongilsilhnanac sat poc enlhit mepqui apsilhnanomap apanco, yoyam ematong mepqui acvisay.
12 Ongilmascoscomoc sat apquileyvam enlhit apquilpeyvomo, colhojoc sat apquilalhimsomap congne malhic ningitsepmaclha.
13 Ongilnatamoc sat asoc apancaoc, coyangvomoc sat tingma ingac ningilnatam acminyilhamalhca.
14 Ongimlascoc sat ningyesicsa acyovoclhojo asoc. Noc, ontimjic sat nimpasmeyquiclha — apquiltomjac mataa apnaymacoc.
15 Lhip sictamongvoyam: ¡Nopasmiclha nasa apnaymacoc melyascalhma, nopalhavoclha nasa lhip!
16 Apquilpecjam mataa ellanac acmasom. ¡Apquilpecjam ellajic poc!
17 Alhto inyicje nimpicanma trampa tava apac, mepqui inlhojo acyilhasomalhca.
18 Elmacpoc apanco as trampa enlhit, ellingamcojoc sat apquilmomap apanco.
19 Colhojoc sat aptemaclha enlhit aplhamasayclha apquilnatam. Ingyitsapoc sat enlhit, ayinyema ayitsepma apnenyic, yoyam cajic sat.
Apyascamco apanco
20 Inlingalhquic mataa appayvam enlhit apyascamco apanco amay apvalhoc tingma.
21 Payjoc atong acyivey aptomja aplingascama appayvam, apquileyvomaclha enlhit.
22 Quellhip apquilyimnanic melyascamco, apquillhamasomap, mepqui actamila apquilvalhoc: ¿Co sat acvam elvatsamcoc quellhip apquiltemaclha apancaoc melyascamco, najan apquiltemaclha apquillhamasomap, mepqui acyascamco apquilvalhoc?
23 Quip elaylhojo nintemaclha ningiltamsoycaoc, ellhovamcoc sat actamilaycam apquilvalhoc quellhip, colhic sat acyascamco apquilvalhoc.
24 Am alhta colyacmoc quellhip jelyotac, sictomja siyevoycam quellhip.
25 Apquiltanovquic alhta quellhip sicpayvam siltimnascama quellhip. Am alhta colyacmoc elaylhojo sicpayvam, am alhta colmac apquilvalhoc.
26 Ongvasmacsic sat, sicvita inlhojo apquillingaycamco acyimtalhnama quellhip. Otnejic sat sicvennéycam quellhip, sicvita inlhojo ayay apquilvalhoc quellhip.
27 Apquillingamco inlhojo quellhip apquilay najan apquillingaycamco acyimtalhnama, malha yatepiyam aptovascama sat cotnejic.
28 Jelquitmoc sat quellhip, mejelviticlhejec sat. Jelanic sat yoyam opasmoc, mongvatingmamejec sat coo.
29 Quellhip apquiltomja mataa sevennéycam sicvisay sicyascamco, am eltomjac mataa apquilayo Dios Visqui ingac.
30 Am colmac mataa apquilvalhoc sicpayvam siltamescama, apquilvennam sicpayvam.
31 Ellingamcojoc sat acyanmongayclha apquiltemaclha apancaoc, ayinyema apquilvalhoc almasomcaa.
32 Acyeyjamelhma incajac mataa enlhit melyascamco. Etvasacpoc sat acyeyjamelhma ayinyema mepqui aclheneycam apvalhoc.
33 Coytic sat mataa actamilaycam apvalhoc, aptomja apjalhenmo coo sicpayvam. Melngamquejec sat mataa ayay, apvita inlhojo asoc acmasom (acyimtalhnama) — alhta intomjac appayvam apyascamco apanco.