Los hermanos de José regresan con Benjamín
1 El hambre era grande en la tierra; 2 y aconteció que cuando acabaron de comer el trigo que trajeron de Egipto, les dijo su padre: Volved, y comprad para nosotros un poco de alimento. 3 Respondió Judá, diciendo: Aquel varón nos protestó con ánimo resuelto, diciendo: No veréis mi rostro si no traéis a vuestro hermano con vosotros. 4 Si enviares a nuestro hermano con nosotros, descenderemos y te compraremos alimento. 5 Pero si no le enviares, no descenderemos; porque aquel varón nos dijo: No veréis mi rostro si no traéis a vuestro hermano con vosotros. 6 Dijo entonces Israel: ¿Por qué me hicisteis tanto mal, declarando al varón que teníais otro hermano? 7 Y ellos respondieron: Aquel varón nos preguntó expresamente por nosotros, y por nuestra familia, diciendo: ¿Vive aún vuestro padre? ¿Tenéis otro hermano? Y le declaramos conforme a estas palabras. ¿Acaso podíamos saber que él nos diría: Haced venir a vuestro hermano? 8 Entonces Judá dijo a Israel su padre: Envía al joven conmigo, y nos levantaremos e iremos, a fin de que vivamos y no muramos nosotros, y tú, y nuestros niños. 9 Yo te respondo por él; a mí me pedirás cuenta. Si yo no te lo vuelvo a traer, y si no lo pongo delante de ti, seré para ti el culpable para siempre; 10 pues si no nos hubiéramos detenido, ciertamente hubiéramos ya vuelto dos veces.
11 Entonces Israel su padre les respondió: Pues que así es, hacedlo; tomad de lo mejor de la tierra en vuestros sacos, y llevad a aquel varón un presente, un poco de bálsamo, un poco de miel, aromas y mirra, nueces y almendras. 12 Y tomad en vuestras manos doble cantidad de dinero, y llevad en vuestra mano el dinero vuelto en las bocas de vuestros costales; quizá fue equivocación. 13 Tomad también a vuestro hermano, y levantaos, y volved a aquel varón. 14 Y el Dios Omnipotente os dé misericordia delante de aquel varón, y os suelte al otro vuestro hermano, y a este Benjamín. Y si he de ser privado de mis hijos, séalo. 15 Entonces tomaron aquellos varones el presente, y tomaron en su mano doble cantidad de dinero, y a Benjamín; y se levantaron y descendieron a Egipto, y se presentaron delante de José.
16 Y vio José a Benjamín con ellos, y dijo al mayordomo de su casa: Lleva a casa a esos hombres, y degüella una res y prepárala, pues estos hombres comerán conmigo al mediodía. 17 E hizo el hombre como José dijo, y llevó a los hombres a casa de José. 18 Entonces aquellos hombres tuvieron temor, cuando fueron llevados a casa de José, y decían: Por el dinero que fue devuelto en nuestros costales la primera vez nos han traído aquí, para tendernos lazo, y atacarnos, y tomarnos por siervos a nosotros, y a nuestros asnos. 19 Y se acercaron al mayordomo de la casa de José, y le hablaron a la entrada de la casa. 20 Y dijeron: Ay, señor nuestro, nosotros en realidad de verdad descendimos al principio a comprar alimentos. 21 Y aconteció que cuando llegamos al mesón y abrimos nuestros costales, he aquí el dinero de cada uno estaba en la boca de su costal, nuestro dinero en su justo peso; y lo hemos vuelto a traer con nosotros. 22 Hemos también traído en nuestras manos otro dinero para comprar alimentos; nosotros no sabemos quién haya puesto nuestro dinero en nuestros costales. 23 Él les respondió: Paz a vosotros, no temáis; vuestro Dios y el Dios de vuestro padre os dio el tesoro en vuestros costales; yo recibí vuestro dinero. Y sacó a Simeón a ellos. 24 Y llevó aquel varón a los hombres a casa de José; y les dio agua, y lavaron sus pies, y dio de comer a sus asnos. 25 Y ellos prepararon el presente entretanto que venía José a mediodía, porque habían oído que allí habrían de comer pan.
26 Y vino José a casa, y ellos le trajeron el presente que tenían en su mano dentro de la casa, y se inclinaron ante él hasta la tierra. 27 Entonces les preguntó José cómo estaban, y dijo: ¿Vuestro padre, el anciano que dijisteis, lo pasa bien? ¿Vive todavía? 28 Y ellos respondieron: Bien va a tu siervo nuestro padre; aún vive. Y se inclinaron, e hicieron reverencia. 29 Y alzando José sus ojos vio a Benjamín su hermano, hijo de su madre, y dijo: ¿Es este vuestro hermano menor, de quien me hablasteis? Y dijo: Dios tenga misericordia de ti, hijo mío. 30 Entonces José se apresuró, porque se conmovieron sus entrañas a causa de su hermano, y buscó dónde llorar; y entró en su cámara, y lloró allí. 31 Y lavó su rostro y salió, y se contuvo, y dijo: Poned pan. 32 Y pusieron para él aparte, y separadamente para ellos, y aparte para los egipcios que con él comían; porque los egipcios no pueden comer pan con los hebreos, lo cual es abominación a los egipcios. 33 Y se sentaron delante de él, el mayor conforme a su primogenitura, y el menor conforme a su menor edad; y estaban aquellos hombres atónitos mirándose el uno al otro. 34 Y José tomó viandas de delante de sí para ellos; mas la porción de Benjamín era cinco veces mayor que cualquiera de las de ellos. Y bebieron, y se alegraron con él.
Macyantamayclha Benjamín yoclhilhma Egipto
1 Mayic nic nat inquilnapac enlhitaoc lhalhma anco. 2 Apsovjamquic nic nat motajap apactic aptoycaoc Jacob najan apquitquic. Ayinyema alhta aptoycaoc yoclhilhma Egipto.
Aptomjac nic nat Jacob apquilanya apquitquic: —Eltajojo sat mocjam. Eltingya sat mocjam nintom ayitcoc— nic nat aptomjac.
3 Apcatingmavoc nic nat Judá: —Aptomjac alhta singilanya apvisqui Egipto: Am sat ancoc elyantementa apquilyalhing apsilhyo, noelvota nasa sicnaclha — alhta aptomjac. 4 Am sat ancoc emyavac lhip ingilyalhing, ongilyacsic sat ontingya nintom. 5 Apmiyovquic sat ancoc lhip, mongilyacsejec sat maa. Ayinyemaclha aptomjac alhta singilanya apvisqui: Am sat ancoc elyantementa apquilyalhing apsilhyo, noelvota nasa sicnaclha — alhta aptomjac— nic nat aptomjac Judá.
6 Aptomjac nic nat Jacob, moc apvisay Israel: —Apquilyimtalhnasquic mataa evalhoc quellhip. ¿So actomja apquillhanma nac alhta apna mocjam sictamongvoyam coo apsilhyo?— nic nat aptomjac.
7 Apquilatingmavoc nic nat: —Ingilmalhnalhco alhta mataa nincoo apvamlha ningmolhama. Aptomjac alhta singilanya: ¿Apjalhnanco ya mocjam apquilyap? ¿Apne ya poc apyalhing? — alhta aptomjac. Ningillhenquic alhta actemaclha singilmalhnaycam. Am alhta ongilyasamcoc yoyam jingilanic ongilyantemiclha ingilyalhing— nic nat apquiltomjac.
8 Aptomjac nic nat Judá apcanya apyap Israel: —Nomyov nasa ongilyantemiclha ingilyalhing. Coo sat otnejic sictamilquiscama. Quilhvoc sat ongilyacsic nincoo. Natamin ongilmiyovalhcac sat nincoo najan lhip najan inquitquic. 9 Coo sat otnejic sicyamonquiscama eyalhing. Am sat ancoc oyantementac mocjam, osilhnanalhcac sat napato lhip cotningvoyam nelha. 10 Am alhta ancoc emyavac lhip, anit ningiltajemo intomjac inyicje ningitsayquinta nintom— nic nat aptomjac.
11 Aptomjac nic nat apquilyap apquilanya: —Eltime sat quellhip actema nac jay: Elsaclhes sat asoc apquilmescama mepqui acyanmongam apvisqui Egipto. Elsaclhes altamila anco asoc avalhoc yamquintimajac: anit bálsamo yamit ayeyvaoc najan anit yamyovjene apyingmenic najan yamit acyilhna najan almendro yamit acyilhna. 12 Elsaclhes anit acpilhtetomalhca solyayem. Eltajicsojo sat mocjam solyayem apquilvitay avalhoc yamquintimajac. Apquilquinatcasquic alhta lhaja. Najan moc solyayem apquilyanmonquiscama nintom. 13 Noc maa. Eltiyaningviscamjo sat najan apquilyalhing apvisqui maa. 14 Dios Apyimtalhnamo sat epasmoc quellhip yoyam colhic ayasicjavo quellhip napato apvisqui. Yoyam melmiyovacpejec sat elquilhyemoc apquilpipma Simeón najan apquilyalhing Benjamín. Am sat ancoc elvoctac eyitquic, cotamalvomejec sat mataa evalhoc. Ayinyemaclha mepqui eyitquic sat jetnejic— nic nat aptomjac.
15 Apquilansaclhec nic nat asoc yoyam elsovc Jacob apquitquic. Apquilsovquic nic nat anit acpilhtetomalhca solyayem. Apquilyantamaclhec nic nat najan apquilyalhing Benjamín. Yoclhilhma Egipto ilhnic nat apquilyasac. Apquilvoclhec nic nat apnaclha apvisqui. 16 Apvitac nic nat José aptomja apquillhalhma apyalhing Benjamín.
Aptomjac nic nat José apcanya apquimja apmamyi tingma pac: —Inaliclha sat tingma ajac as enlhitaoc. Ingyaa sat vayqui. Ilanes sat aptoycaoc. Otaveclhoc sat lhama ingyitsicso acnim— nic nat aptomjac José.
17 Apquilyajaclhoc nic nat apquimja apmamyi actomjaclha appayvam José. Apnalaclhec nic nat José tingma pac. 18 Intamjam nic nat apquilvalhoc apquilvita apquilyantamaclho José tingma pac.
Apquilpamejitsacpec nic nat: —Ongilmalhcac sat. Solyayem inquinyemac ningvitay alhta avalhoc yamquintimajac. Jingilpatjetic sat, ningiltimesaycam sat jingiltimjic. Jingilyiplovcasojoc sat ninatoscama yamelyeyjaycoc— nic nat apquiltomjac.
19 Apquilvoclhec nic nat tingma apatong. Apquilyacmec nic nat apquimja apmamyi tingma.
20 Apquiltomjac nic nat apquilanya: —Lhip visqui ingac. Siclhoc alhta ningilvaa nincoo nintingya ningilmam nintom. 21 Ningiltajavoc alhta mocjam. Nintiyanvoclhec alhta nalhit amay. Pilapcasquic alhta ningvita solyayem congne moclhama yamquintimajac. Inquilanalhcoc alhta solyayem. Paj nincoo ongilyasamcoc aptomja appicanma solyayem. Ningilsantac mocjam nincoo solyayem yoyam ongiltajicsojo. 22 Ningilsantac mocjam moc solyayem yoyam ongilyanmongsic nintom— nic nat apquiltomjac.
23 Apcatingmavoc nic nat mayordomo: —Tasi, noncoltamjam nasa apquilvalhoc. Dios Visqui apancaoc najan apquilyap Visqui pac aptomja appicanma solyayem congne yamquintimajac. Acmec alhta siclho coo solyayem apancaoc apquilyanmonquiscama alhta nintom— nic nat aptomjac.
Innec alhta acyantingveclho Simeón. Apquilyantementac nic nat apnamcaclha apquilpipma. 24 Innec nic nat acnalaclho José tingma pac. Apquilyacvesquic nic nat yingmin yoyam elcamcoc apmancoc. Apquilmasquic nic nat actoycaoc yamelyeyjaycoc. 25 Apquiljalhyovasquic nic nat asoc yoyam elmecsic José apvactamo sat. Apquilyasamcoc nic nat yoyam etaveclhoc sat lhama José.
26 Apvoclhec nic nat tingma pac José. Yejemoc nic nat aplhoca asoc apquitsayquinta apquilpipma. Apquiljalhec nic nat napato José. Inquilticlhiquic nic nat payjaclha napaat nalhpop.
27 Apquiltamjoc nic nat José eyasamcojo actemaclha apquileyvam. Aptomjac nic nat apquilanya: —¿Apmeyje ya mocjam apquilyap apvanyam apquillhanma alhta quellhip? ¿Apne ya mocjam maa?— nic nat aptomjac.
28 Apquilatingmavoc nic nat: — Apnec mocjam ingilyap. Apmeyjec mocjam lhip apquilancam— nic nat apquiltomjac. Apquiljalhec nic nat mocjam. Inquilticlhicvocmec nic nat payjaclha napaat nalhpop. 29 Apquilanoc nic nat José. Yejemoc nic nat apvita apyalhing apanco apvisay Benjamín. José inquin ayitca ilhnic nat Benjamín.
Aptomjac nic nat José apquilanya: —¿Qui ya apquilyalhing apsilhyo? Apquillhanma alhta quellhip. Lhip emoc, Dios sat epasmoc lhip— nic nat aptomjac.
30 Incamjapasquic nic nat apvalhoc José apvita apyalhing. Appecjasquic nic nat aptalhningveclho tingma aplhancoc José. Apvinec nic nat maa. 31 Inyimnavocmec nic nat mocjam apvalhoc. Apliquic nic nat napaat yingmin. Aptipquic nic nat mocjam.
Aptomjac nic nat apquilanya: —Elninquinaoc sat nintom netin mesa— nic nat aptomjac.
32 Moc mesa ilhnic nat apnac José. Najan moc mesa ilhnic nat Jacob apquitquic. Najan moc mesa ilhnic nat co Egipto. Am nic nat copvanac etvojoc lhama hebreos najan egipcios. 33 Apquilyajaclhoc nic nat apquilpipma actomjaclha apquilanya José yoyam elhnam. Apnec siclho metnaja apquitcoc natamin poc mataa apyalhing. Alhayi apna ilhnic nat apsilhyo. Pilapcasquic nic nat apquilvita, apquilanoc nic nat poc. 34 Apquilmasquic nic nat José aptom macnincanvoycta netin mesa pac. Avanjec nic nat aplhoy aptom Benjamín, am colhno apquillhoy apquilpipma. Apquiltovcamquic nic nat lhama José najan apquilpipma. Invocmec nic nat acpayjayclha apquilvalhoc.