Los hermanos de José vienen por alimentos
1 Viendo Jacob que en Egipto había alimentos, dijo a sus hijos: ¿Por qué os estáis mirando? 2 Y dijo: He aquí, yo he oído que hay víveres en Egipto; descended allá, y comprad de allí para nosotros, para que podamos vivir, y no muramos. 3 Y descendieron los diez hermanos de José a comprar trigo en Egipto. 4 Mas Jacob no envió a Benjamín, hermano de José, con sus hermanos; porque dijo: No sea que le acontezca algún desastre. 5 Vinieron los hijos de Israel a comprar entre los que venían; porque había hambre en la tierra de Canaán.
6 Y José era el señor de la tierra, quien le vendía a todo el pueblo de la tierra; y llegaron los hermanos de José, y se inclinaron a él rostro a tierra. 7 Y José, cuando vio a sus hermanos, los conoció; mas hizo como que no los conocía, y les habló ásperamente, y les dijo: ¿De dónde habéis venido? Ellos respondieron: De la tierra de Canaán, para comprar alimentos. 8 José, pues, conoció a sus hermanos; pero ellos no le conocieron. 9 Entonces se acordó José de los sueños que había tenido acerca de ellos, y les dijo: Espías sois; por ver lo descubierto del país habéis venido. 10 Ellos le respondieron: No, señor nuestro, sino que tus siervos han venido a comprar alimentos. 11 Todos nosotros somos hijos de un varón; somos hombres honrados; tus siervos nunca fueron espías. 12 Pero José les dijo: No; para ver lo descubierto del país habéis venido. 13 Y ellos respondieron: Tus siervos somos doce hermanos, hijos de un varón en la tierra de Canaán; y he aquí el menor está hoy con nuestro padre, y otro no parece. 14 Y José les dijo: Eso es lo que os he dicho, afirmando que sois espías. 15 En esto seréis probados: Vive Faraón, que no saldréis de aquí, sino cuando vuestro hermano menor viniere aquí. 16 Enviad a uno de vosotros y traiga a vuestro hermano, y vosotros quedad presos, y vuestras palabras serán probadas, si hay verdad en vosotros; y si no, vive Faraón, que sois espías. 17 Entonces los puso juntos en la cárcel por tres días. 18 Y al tercer día les dijo José: Haced esto, y vivid: Yo temo a Dios. 19 Si sois hombres honrados, quede preso en la casa de vuestra cárcel uno de vuestros hermanos, y vosotros id y llevad el alimento para el hambre de vuestra casa. 20 Pero traeréis a vuestro hermano menor, y serán verificadas vuestras palabras, y no moriréis. Y ellos lo hicieron así.
21 Y decían el uno al otro: Verdaderamente hemos pecado contra nuestro hermano, pues vimos la angustia de su alma cuando nos rogaba, y no le escuchamos; por eso ha venido sobre nosotros esta angustia. 22 Entonces Rubén les respondió, diciendo: ¿No os hablé yo y dije: No pequéis contra el joven, y no escuchasteis? He aquí también se nos demanda su sangre. 23 Pero ellos no sabían que los entendía José, porque había intérprete entre ellos. 24 Y se apartó José de ellos, y lloró; después volvió a ellos, y les habló, y tomó de entre ellos a Simeón, y lo aprisionó a vista de ellos. 25 Después mandó José que llenaran sus sacos de trigo, y devolviesen el dinero de cada uno de ellos, poniéndolo en su saco, y les diesen comida para el camino; y así se hizo con ellos.
26 Y ellos pusieron su trigo sobre sus asnos, y se fueron de allí. 27 Pero abriendo uno de ellos su saco para dar de comer a su asno en el mesón, vio su dinero que estaba en la boca de su costal. 28 Y dijo a sus hermanos: Mi dinero se me ha devuelto, y helo aquí en mi saco. Entonces se les sobresaltó el corazón, y espantados dijeron el uno al otro: ¿Qué es esto que nos ha hecho Dios?
29 Y venidos a Jacob su padre en tierra de Canaán, le contaron todo lo que les había acontecido, diciendo: 30 Aquel varón, el señor de la tierra, nos habló ásperamente, y nos trató como a espías de la tierra. 31 Y nosotros le dijimos: Somos hombres honrados, nunca fuimos espías. 32 Somos doce hermanos, hijos de nuestro padre; uno no parece, y el menor está hoy con nuestro padre en la tierra de Canaán. 33 Entonces aquel varón, el señor de la tierra, nos dijo: En esto conoceré que sois hombres honrados: dejad conmigo uno de vuestros hermanos, y tomad para el hambre de vuestras casas, y andad, 34 y traedme a vuestro hermano el menor, para que yo sepa que no sois espías, sino hombres honrados; así os daré a vuestro hermano, y negociaréis en la tierra.
35 Y aconteció que vaciando ellos sus sacos, he aquí que en el saco de cada uno estaba el atado de su dinero; y viendo ellos y su padre los atados de su dinero, tuvieron temor. 36 Entonces su padre Jacob les dijo: Me habéis privado de mis hijos; José no parece, ni Simeón tampoco, y a Benjamín le llevaréis; contra mí son todas estas cosas. 37 Y Rubén habló a su padre, diciendo: Harás morir a mis dos hijos, si no te lo devuelvo; entrégalo en mi mano, que yo lo devolveré a ti. 38 Y él dijo: No descenderá mi hijo con vosotros, pues su hermano ha muerto, y él solo ha quedado; y si le aconteciere algún desastre en el camino por donde vais, haréis descender mis canas con dolor al Seol.
Apquilvoy José apquilpipma yoclhilhma Egipto
1 Aplingac nic nat amyaa Jacob acyitna nintom yoclhilhma Egipto.
Aptomjac nic nat Jacob apquilanya apquitquic: —¿Soctomja meltingyamco nac aptoycaoc? 2 Aclingac coo amyaa acyitna nintom (motajap apactic) yoclhilhma Egipto. Elyas sat maa. Elyanmonquis sat nintom yoyam mejingilnapejec mayic— nic nat aptomjac Jacob.
3 Apquillhinquic nic nat 10 apquilpipma José. Yoclhilhma Egipto nic nat apquilyasac yoyam elyanmongsic motajap apactic. 4 Am nic nat etnajac apquillhalhma Benjamín, José apyalhing. Incacoc nic nat apnenyic apyap etjanyac lhama acyimtalhnama. 5 Apquilvaac nic nat yoclhilhma Egipto Jacob apquitquic, moc apquilvisay Israel apquitquic. Ayinyemaclha mayic nic nat inquilnapac enlhitaoc yoclhilhma Canaán.
6 Yatapvisqui ilhnic nat José yoclhilhma Egipto. Aptomja apquilhacjam mataa nintom (motajap apactic) yoyam elmoc enlhitaoc apquilinyema lhalhma anco. Apquilvaac nic nat apquilpipma apnaclha José. Apquiljalhec nic nat. Apquilticlhiquic nic nat payjaclha napaat nalhpop. 7 Apquilvitac nic nat José. Apyicpilcoc nic nat José apquilpipma. Malha melyicpilca ilhnic nat aptomja José.
Aptomjac nic apquilanya: —Quellhip. ¿Jalhco apquilinyema quellhip?— nic nat aptomjac.
Apquilatingmavoc nic nat: —Yoclhilhma Canaán nincoo ningilinyemac. Ningiltamjoc ongilyanmongsic nintom— nic nat apquiltomjac.
8 Am nic nat eyicpilcacpoc José. Apyicpilcoc nic nat apquilpipma José. 9 Inyitnec nic nat apatic José actemaclha apvanmoncama apquinyemayaclha.
Aptomjac nic nat apquilanya apquilpipma: —Apquilyinimquiscama nac quellhip. Apquililtamjoc quellhip elvitangvomoc mepqui lha actamilquiscama yoclhilhma— nic nat aptomjac.
10 Apquilatingmavoc nic nat: —Paj, visqui. Nincoo nac ningiltomja lhip apquilancam. Ningilvaac nincoo ongilyanmongsic nintom. 11 Nincoo nac lhama ingilyap. Ningiltomja enlhit apquilpeyvomo. Paj nincoo ningilyinimquiscama— nic nat apquiltomjac.
12 Aptomjac nic nat José apquilanya: —Apquilmopvan amyaa. Apquilvaac quellhip, apquililtamjoc elvitangvomoc mepqui lha actamilquiscama yoclhilhma— nic nat aptomjac.
13 Apquilatingmavoc nic nat: —Nincoo nac ningiltomja lhip apquilancam. Nincoo nac lhama ingilyap. Yoclhilhma Canaán ningilinyemac nincoo. Apnec lhama ingilyalhing ingilyap tingma pac. Am elhnac mocjam poc ingilyalhing ningyesicsa nincoo— nic nat apquiltomjac.
14 Aptomjac nic nat José apquilanya: — Naso sictomja lhac siclhena. Apquilyinimquiscama nac quellhip. 15 Pac oyicpilcojoc sat apquiltemaclha quellhip. Aclhenquic coo apvisay apvisqui faraón yoyam colhejec acyascacmo: Meltajiclhejec sat quellhip acvocmo apvoy apquilyalhing. 16 Itajojo sat lhama yoyam eyantavoclha apyalhing. Quellhip apquiltomja apquilmomap. Pac oyasamcojo actemaclha apquillhanma. Apquilmopvan amyaa sat ancoc, eltimjic sat apquilyinimquiscama. Eycaso siclhanma apvisay faraón yoyam colhejec acyascacmo— nic nat aptomjac José.
17 Apquilalhimcasquic nic nat singilpilhtetomaclha apquilpipma acvocmo natqui acnim.
18 Invocmec nic nat natqui acnim. Aptomjac nic nat José apquilanya apquilpipma: —Actimec coo siyayo Dios Apyimtalhnamo. Elilyejiclhojo sat actomjaclha sicpayvam yoyam elvomoc sat tap. (Pac ongvasicjiclhojoc mocjam quellhip). 19 Nasoc sat ancoc apquiltomja apquilpeyvomo quellhip, elpiquiniclha sat lhama apquilyalhing singilpilhtetomaclha. Eltajiclhac sat siclho apnaymacoc yoyam elsaclhesic aptoycaoc apquilmolhama. 20 Elyantamenta sat apyalhing. Oyasamcojoc sat actomja naso apquilpayvam. Elmiyovacpoc sat quellhip— nic nat aptomjac José.
Apquililyajaclhoc nic nat. 21 Apquilpamejitsacpec nic nat apquilpipma: —Naso, nincoo ayinyema ningilmasomcaa ningilinyemayaclha. Ningiltanovquic alhta ingyalhing José. Avanjec alhta inyicje apcay. Am alhta ongilyajaclhoc, apquiltamjo inyicje ongmeyvoc. Quilhvoc ningvitac nincoo lha ningilay acyanmongayclha nintomjaclha alhta— nic nat apquiltomjac apquilpamejitsacpo.
22 Apcatingmavoc nic nat Rubén: —Actomjac alhta inyicje silanya quellhip: Elsilhnanacpoc sat elajic ingyalhing — alhta actomjac inyicje. Am alhta elilyajaclhoc quellhip. Apquitsepquic alhta ingyalhing. Quilhvoc ningvitac nincoo lha acyanmongayclha nintomjaclha alhta— nic nat aptomjac Rubén.
23 Apyasamcoc nic nat José aplinga actomjaclha apquilpayvam. Am nic elyasamcoc apquilpipma. Ayinyemaclha apyamongam José egipcios appayvam. Appeyvescaseclhec nic nat mataa poc. 24 Apyamyeclhec nic nat José acyavataclhojo. Apvinec nic nat José. Apvoctac nic nat mocjam apnamcaclha apquilpipma. Apquilpametjicasquic nic nat. Yejemoc nic nat aptomja José apcanya emacpoc Simeón napatavo apnaymacoc. Apquilpilhtetacpec nic nat napatavo. 25 Natamin nic nat apquilapajasa José yoyam colhic almesa yamquintimajac motajap apactic apquilpipma. Yoyam colhic actajeso solyayem apancaoc avalhoc yamquintimajac. Yoyam najan colhic almesa aptoycaoc nalhit amay. Apquilyajaclhoc nic nat apquilancam José. 26 Apquilpatimcaseclhec nic nat yamelyeyjaycoc motajap apactic. Apquiltajaclhec nic nat apquilpipma.
27 Apnatiyanveclhec nic nat nalhit amay. Apliquic nic nat yamquintimajac yoyam emquecsic actom yamelyeyjaycoc. Pilapcasquic nic nat apvita solyayem atong yamquintimajac.
28 Aptomjac nic nat apquilanya apnaymacoc: —Quip elanojo solyayem ajac avalhoc yamquintimajac. Innec actajeso solyayem ajac— nic nat aptomjac.
Intiyacmec nic nat apquilvalhoc apquilvita. Apquilacac nic nat. Apquilpamejitsacpec nic nat: —¿Soctomja sintimesa nac Dios as asoc?— nic nat apquiltomjac.
29 Apquilvoclhec nic nat apquilaoclha yoclhilhma Canaán. Apquiltimnasam nic nat apquilyap aclhamoclhojo actemaclha. 30 —Ningvitac alhta nincoo apvisqui yoclhilhma Egipto. Am alhta cotamilac appayvam singilpamejitsa. Apcanayquic alhta ongiltomja ningyinimquiscama. 31 Ningiltimnasquic alhta inyicje cotnaja ningilyinimquiscama nincoo. Ninlhenqui inyicje ningiltomja ningilpeyvomo. 32 Doce ningilvocmoc nincoo lhama ingilyap. Ninlhenqui inyicje lhama ingilyalhing. Am elhnac ningyesicsa. Poc ingilyalhing apnec maa apnaclha ingilyap yoclhilhma Canaán. 33 Aptomjac alhta apvisqui singilanya nincoo: Paj oyicpilcojo apquiltemaclha quellhip. Nasoc lhaja apquiltomja apquilpeyvomo quellhip. Elpiquiniclha sat lhama apquilyalhing sicnaclha coo. Elsaclhes sat nintom apquilmolhama. 34 Elyantamenta sat apquilyalhing apsilhyo. Oyasamcojoc sat apquiltomja naso apquilpeyvomo quellhip. Meltomja quellhip apquilyinimquiscama. Oyamyiclhac sat apquilpipma apmomap. Eleyoc sat quellhip as yoclhilhma mepqui apquilay — alhta aptomjac apvisqui— nic nat apquiltomjac.
35 Apquillhatmeclhec nic nat motajap apactic. Pilapcasquic nic nat apquilvita moclhama solyayem apancaoc avalhoc yamquitimajac. Intiyacmec nic nat apquilvalhoc apquilpipma najan apquilyap. Apquilacac nic nat.
36 Aptomjac nic nat Jacob apquilanya: —Elyinyovcasquic mataa eyitquic quellhip. Paj mocjam José ningyesicsa, paj najan Simeón. Quilhvoc apquiltamjoc elyantemiclha mocjam Benjamín. Apquilyimtalhnasquic mataa evalhoc quellhip— nic nat aptomjac.
37 Aptomjac nic nat Rubén apcanya apyap: —Inyane sat otamilsic ingyalhing coo. Otajicsojoc sat mocjam. Am sat ancoc oviscactac mocjam, lhip elnapoc apcanit eyitquic— nic nat aptomjac.
38 Apcatingmavoc nic nat Jacob: —Acmiyovquic coo elyantemiclha Benjamín. Ayinyemaclha apquitsepquic alhta appipma. Aplhapcoc apcaymacpoc. Aptajanyavoc sat ancoc acyimtalhnama nalhit amay apquilyasaclha quellhip, esilhnanacpoc sat. Jelsilhnanac coo yoyam ongitsapoc ayinyema acyitnocjayo evalhoc— nic nat aptomjac.