Destrucción de Sodoma y Gomorra
1 Llegaron, pues, los dos ángeles a Sodoma a la caída de la tarde; y Lot estaba sentado a la puerta de Sodoma. Y viéndolos Lot, se levantó a recibirlos, y se inclinó hacia el suelo, 2 y dijo: Ahora, mis señores, os ruego que vengáis a casa de vuestro siervo y os hospedéis, y lavaréis vuestros pies; y por la mañana os levantaréis, y seguiréis vuestro camino. Y ellos respondieron: No, que en la calle nos quedaremos esta noche. 3 Mas él porfió con ellos mucho, y fueron con él, y entraron en su casa; y les hizo banquete, y coció panes sin levadura, y comieron. 4 Pero antes que se acostasen, rodearon la casa los hombres de la ciudad, los varones de Sodoma, todo el pueblo junto, desde el más joven hasta el más viejo. 5 Y llamaron a Lot, y le dijeron: ¿Dónde están los varones que vinieron a ti esta noche? Sácalos, para que los conozcamos. 6 Entonces Lot salió a ellos a la puerta, y cerró la puerta tras sí, 7 y dijo: Os ruego, hermanos míos, que no hagáis tal maldad. 8 He aquí ahora yo tengo dos hijas que no han conocido varón; os las sacaré fuera, y haced de ellas como bien os pareciere; solamente que a estos varones no hagáis nada, pues que vinieron a la sombra de mi tejado. 9 Y ellos respondieron: Quita allá; y añadieron: Vino este extraño para habitar entre nosotros, ¿y habrá de erigirse en juez? Ahora te haremos más mal que a ellos. Y hacían gran violencia al varón, a Lot, y se acercaron para romper la puerta. 10 Entonces los varones alargaron la mano, y metieron a Lot en casa con ellos, y cerraron la puerta. 11 Y a los hombres que estaban a la puerta de la casa hirieron con ceguera desde el menor hasta el mayor, de manera que se fatigaban buscando la puerta.
12 Y dijeron los varones a Lot: ¿Tienes aquí alguno más? Yernos, y tus hijos y tus hijas, y todo lo que tienes en la ciudad, sácalo de este lugar; 13 porque vamos a destruir este lugar, por cuanto el clamor contra ellos ha subido de punto delante de Jehová; por tanto, Jehová nos ha enviado para destruirlo. 14 Entonces salió Lot y habló a sus yernos, los que habían de tomar sus hijas, y les dijo: Levantaos, salid de este lugar; porque Jehová va a destruir esta ciudad. Mas pareció a sus yernos como que se burlaba.
15 Y al rayar el alba, los ángeles daban prisa a Lot, diciendo: Levántate, toma tu mujer, y tus dos hijas que se hallan aquí, para que no perezcas en el castigo de la ciudad. 16 Y deteniéndose él, los varones asieron de su mano, y de la mano de su mujer y de las manos de sus dos hijas, según la misericordia de Jehová para con él; y lo sacaron y lo pusieron fuera de la ciudad.
17 Y cuando los hubieron llevado fuera, dijeron: Escapa por tu vida; no mires tras ti, ni pares en toda esta llanura; escapa al monte, no sea que perezcas. 18 Pero Lot les dijo: No, yo os ruego, señores míos. 19 He aquí ahora ha hallado vuestro siervo gracia en vuestros ojos, y habéis engrandecido vuestra misericordia que habéis hecho conmigo dándome la vida; mas yo no podré escapar al monte, no sea que me alcance el mal, y muera. 20 He aquí ahora esta ciudad está cerca para huir allá, la cual es pequeña; dejadme escapar ahora allá (¿no es ella pequeña?), y salvaré mi vida. 21 Y le respondió: He aquí he recibido también tu súplica sobre esto, y no destruiré la ciudad de que has hablado. 22 Date prisa, escápate allá; porque nada podré hacer hasta que hayas llegado allí. Por eso fue llamado el nombre de la ciudad, Zoar. 23 El sol salía sobre la tierra, cuando Lot llegó a Zoar.
24 Entonces Jehová hizo llover sobre Sodoma y sobre Gomorra azufre y fuego de parte de Jehová desde los cielos; 25 y destruyó las ciudades, y toda aquella llanura, con todos los moradores de aquellas ciudades, y el fruto de la tierra. 26 Entonces la mujer de Lot miró atrás, a espaldas de él, y se volvió estatua de sal. 27 Y subió Abraham por la mañana al lugar donde había estado delante de Jehová. 28 Y miró hacia Sodoma y Gomorra, y hacia toda la tierra de aquella llanura miró; y he aquí que el humo subía de la tierra como el humo de un horno.
29 Así, cuando destruyó Dios las ciudades de la llanura, Dios se acordó de Abraham, y envió fuera a Lot de en medio de la destrucción, al asolar las ciudades donde Lot estaba.
30 Pero Lot subió de Zoar y moró en el monte, y sus dos hijas con él; porque tuvo miedo de quedarse en Zoar, y habitó en una cueva él y sus dos hijas. 31 Entonces la mayor dijo a la menor: Nuestro padre es viejo, y no queda varón en la tierra que entre a nosotras conforme a la costumbre de toda la tierra. 32 Ven, demos a beber vino a nuestro padre, y durmamos con él, y conservaremos de nuestro padre descendencia. 33 Y dieron a beber vino a su padre aquella noche, y entró la mayor, y durmió con su padre; mas él no sintió cuándo se acostó ella, ni cuándo se levantó. 34 El día siguiente, dijo la mayor a la menor: He aquí, yo dormí la noche pasada con mi padre; démosle a beber vino también esta noche, y entra y duerme con él, para que conservemos de nuestro padre descendencia. 35 Y dieron a beber vino a su padre también aquella noche, y se levantó la menor, y durmió con él; pero él no echó de ver cuándo se acostó ella, ni cuándo se levantó. 36 Y las dos hijas de Lot concibieron de su padre. 37 Y dio a luz la mayor un hijo, y llamó su nombre Moab, el cual es padre de los moabitas hasta hoy. 38 La menor también dio a luz un hijo, y llamó su nombre Ben-ammi, el cual es padre de los amonitas hasta hoy.
Aptovasomap tingma Sodoma najan tingma Gomorra
1 Intalhnacmec nic nat apquilvocmo tingma Sodoma apcanit maycaa. Ángeles Dios apquilasinancama ilhnic nat maycaa. Apnec nic nat Lot atong apjalhtam tingma. Apcaneyclhec nic nat maa enlhitaoc. Pilapcasquic nic nat Lot apvita maycaa. Apquinmaclhec nic nat netin yoyam emoc tacja. Apquilpolintac nic nat nalhpop Lot. Apticlhiquic nic nat acpayjaclha napaat nalhpop.
2 Aptomjac nic nat Lot apcanya maycaa: —Quellhip emoc. Noelyeycaja nasa tingma ajac. Alhtaa intomjac. Elnateyin sat tingma ajac. Coo sictomja silancam quellhip. Elcaoc sat yingmin apmancaoc. Secaseclha alhtoo sat elquimpiclha mocjam— nic nat aptomjac.
Apquilatingmavoc nic nat: —Am ongiltamjoc onlhic. Ongnam sat malamong tingma— nic nat apquiltomjac.
3 Apquilinlhanacmec nic nat Lot. Apquilyajaclhoc nic nat maycaa. Apquilmec nic nat tacja Lot. Apquilanesquic nic nat aptoycaoc. Apquilanescasquic nic nat sepo yompac (motajap) mepqui apyipjescama. Aptovcamquic nic nat maycaa.
4 Am nic nat enatenac mocjam. Pilapcasquic nic nat apquilvaa enlhitaoc. Aplicacpoc nic nat enlhitaoc as tingma Sodoma, aplhamoclhojo apquitcoc najan apquilvanyam. Apvocjingveclhoc nic nat enlhitaoc Lot tingma pac.
5 Apquililpalhamam nic nat. Apquiltomjac nic nat apquilanya: —¿Jalhco apnamcaclha enlhit apquilvoy tingma pac? Ilantipquis sat siclho. Ningiltamjoc ongyitojoc lhama yoyam ongilpatjetamcoc maycaa— nic nat apquiltomjac.
6 Aptipquic nic nat Lot. Apcapeclhec nic nat atong.
7 Aptomjac nic nat Lot apquilanya enlhitaoc: —Quip elaylhojo enaymacoc. Noelyeyesacpojo nasa ilhma. 8 Innam coo anit eyitquic quilvanaa ayitcoc. Am coltamecac mocjam acpatjetaycaoc enlhit. Olantipsic sat eyitquic. Eltime sat apquililtamjoclha eltimjic. Noelnatovas nasa as maycaa apquilvoy tingma ajac— nic nat aptomjac.
9 Apquilyimnatesquic nic nat apquilpayvam enlhitaoc: —Ingyinyi, iyas maa. Jave nac lhip ningmolhama. Copvanquejec jingilanic nincoo. Coyangvomoc sat nigilticpaycam apyimpejic lhip. Casilhtojoc sat ningilticpaycam maycaa— nic nat apquiltomjac.
Yejemoc nic nat apquilticponga apyimpejic Lot. Apquillanac nic nat atong yoyam elintacsic. 10 Apquilyoctac nic nat maycaa atong. Apquilyinyovasquiclhec nic nat Lot aptalhneseclho congne tingma. Apquilapeclhec nic nat mocjam atong. 11 Pilapcasquic nic nat aptomja mepqui apataoc enlhitaoc apcanaycam atong. Insovjoc nic nat actomjaycaoc mepqui apataoc aplhamoclhojo apquitcoc najan apquilvanyam. Inmasquec nic nat apquilyimnaa apquilquitamsama atong.
12 Apquiltomjac alhta maycaa apquilanya Lot: —¿Apnam ya apmolhama as tingma? Inalovsingvoclha sat apmolhama apquiltomja apquitquic apquilinava najan quilvanaa najan apipjaymayc najan poc aptomja apmolhama. Inalaclha sat mocjay. 13 Pac otvacsic as tingma. Ayinyemaclha avanjec amyaa apquiltemaclha enlhitaoc as tingma napato Dios. Eycaso ayinyema singilapajasa Dios ontovacsic as tingma— nic nat apquiltomjac.
14 Yejemoc nic nat apmiyaclho Lot apnamcaclha quilyimnanic alponcanma apquitquic. Am nic nat covocmoc alyimjapmaclha.
Aptomjac nic nat Lot apquilanya: —Noc, onginyejic sat as tingma. Etvacsic sat Dios apyovoclhojo tingma— nic nat aptomjac.
Apquilyascacmec nic nat quilyimnanic. Am nic nat elilyajaclhoc. 15 Inmopacmec nic nat congne amamyi ayitsay.
Apquiltomjac nic nat maycaa apquilanya Lot: —¡Ipecjesam! Ingyinyajas sat aptava najan anit apquitquic, yoyam conatovasalhquejec sat lhama as tingma naysicsa ningyanmongsayclha apquiltemaclha apancaoc enlhitaoc— nic nat aptomjac.
16 Am nic nat appecjesam Lot. Yejemoc nic nat apquilma apmic apquilinyajasa Lot. Ayinyemaclha apquiltamjoc nic nat evomsic tap Dios. Apquilmec nic nat amic yoyam elvomsic tap Lot aptava najan apquitquic. Apquilyinyajasquic nic nat aptava najan apquitquic tap tingma.
17 Apquilvoclhec nic nat tap tingma. Aptomjac nic nat ángel Dios apcasinancama apcanya Lot: —¡Ingyinyi, ivomsap tap! Nopaycacpojo nasa niptamin. Notningvom nasa naysicsa apquinyem amay. Ivomjo sat netin inquilhe alvinatem yoyam evomsacpoc tap— nic nat aptomjac.
18 Apcatingmavoc nic nat Lot: —Visqui, movanqueje coo. 19 Aptasic alhta lhip. Emyovquic alhta mataa lhip. Evomcasquic alhta tap. Movanquejec coo oyacsic ongvinyejic netin inquilhe alvinatem. Jetjanyiclhac sat asoc yoyam jetvacsic. Ongvitsapoc sat nalhit amay. 20 Quip ilanojo tingma apyitna ningato. Am eyov'ac as tingma. Pac oyacsic ongvinyejic maa yoyam omoc tap. ¿Naso ya meyoy as tingma?— nic nat aptomjac.
21 Aptomjac nic nat maycaa apquinyajascama: —Aclingac lhac lhip appayvam. Motvacsejec sat as tingma aplhena lhcac. 22 ¡Noc maa! Ivomjo sat maa, evomoc sat tap. Movanquejec otvacsic mocjam tingma, mevocmo inlhojo lhip apyasaclha— nic nat aptomjac apcanya.
Eycaso ayinyema actimem apvisay as tingma Zoar, ningiltimem nincoo Meyoy.
23 Intipquic nic nat acnim apvocmo Lot tingma Zoar. 24 Yejemoc nic nat acpalentamo talha najan azufre acpayesayclha talha nipyesicsa tingma Sodoma najan Gomorra. Malha acmamay nic nat intomjac acpalentamo talha, ayinyema Dios apna netin. 25 Insovjoc nic nat talha aclhamoclhojo asoc najan enlhitaoc apnaycam as tingma. Insovjoc nic nat talha asoc ayimja amyip. 26 Inpaycalhcoc nic nat Lot aptava natamin. Am nic nat colhnanacmoc actomjaclha. Malha mataymong ayimja ilhnic nat intomjac.
27 Secaseclha ilhnic nat intomjac aplhinga Abraham appamejitquiscamaclha alhta Dios. 28 Apquilyajavoc nic nat tingma Sodoma najan Gomorra najan yoclhilhma maa. Apvitac nic nat actepa etin acyivey. Malha paat apaoc acmeyasma nic nat intomjac etin. 29 Eycaso ilhnic nat aptomjaclha Dios aptovascama tingma apvanyam najan yoclhilhma aptiyascamcaclha Lot. Inlhanvocmec nic nat apvalhoc Dios actemaclha aplhanma napatoc Abraham. Apquinyajasquic nic nat Lot yoyam emmoc tap yicpintama aptovascama Dios as tingma.
Enlhitaoc moabitas najan amonitas
30 Apcacac nic nat elhic mocjam Lot tingma Zoar. Apyasquic nic nat inquilhe alvinatem yoyam elhic maa. Apnalaclhec nic nat anit apquitquic. Apnaclhec nic nat Lot najan apquitquic avalhoc mataymong.
31 Inquilpamejitsalhquic nic nat Lot apquitquic. Intomjac nic nat cotnaja ayitcoc ayanya inyalhing: —Apvanacmec tata ingac. Paj quilyimnanic as yoclhilhma yoyam jingilyimjapamcoc actemaclha mataa singilyimjapma. 32 Pac ongmecsic sat anmin tata ingac yoyam eynic. Incajac sat ancoc anmin, ongilpatjetamcoc sat tata ingac. Ongvitac sat inquitquic, tata aptovana— nic nat intomjac.
33 Alhtaa ilhnic nat intomjac. Inquilmasquic nic nat anmin yoyam eynic inyap. Incajac nic nat anmin. Inpatjetamquic nic nat inyap cotnaja ayitcoc. Am nic nat eyasamcoc inyap acyitnocjayo lhama, am nic nat eyasamcoc actemaclha aclhaticjay apquitca. 34 Moc acnim nic nat intomjac.
Intomjac nic nat cotnaja ayitcoc ayanya inyalhing: —Caylhojo lhiya. Acpatjetamquic alhtaa lhcac tata ingac. Pac ongmecsic mocjam anmin alhtaa nac jay. Copatjetamcoc sat lhiya tata ingac. Ongvitac sat inquitquic, tata ingac aptovana— nic nat intomjac.
35 Altaa ilhnic nat intomjac. Inquilmasquic nic nat mocjam anmin yoyam eynic inyap. Incajac nic nat anmin. Inpatjetamquic nic nat inyap apquitca insilhyo. Am nic nat eyasamcoc inyap acyitnocjayo lhama, am nic nat eyasamcoc actemaclha aclhaticjay apquitca. 36 Inlovsoc nic nat intomjamcoc anit quilvanaa ayinyema inyap. 37 Intimcasquic nic nat ayitca quilvana cotnaja ayitcoc. Inquiltimec nic nat apvisay Moab. Apvitac nic nat Moab aplhamoclhojo aptovana. Apquiltimec nic nat apquilvisay moabitas acvocmo quilhvo nac jay. 38 Invitac nic nat ayitca Lot apquitca insilhyo. Inquiltimec nic nat apvisay Ben-ammi. Apvitac nic nat Ben-ammi aplhamoclhojo aptovana. Apquiltimec nic nat apquilvisay amonitas acvocmo quilhvo nac jay.