Promesa del nacimiento de Isaac
1 Después le apareció Jehová en el encinar de Mamre, estando él sentado a la puerta de su tienda en el calor del día. 2 Y alzó sus ojos y miró, y he aquí tres varones que estaban junto a él; y cuando los vio, salió corriendo de la puerta de su tienda a recibirlos, y se postró en tierra, 3 y dijo: Señor, si ahora he hallado gracia en tus ojos, te ruego que no pases de tu siervo. 4 Que se traiga ahora un poco de agua, y lavad vuestros pies; y recostaos debajo de un árbol, 5 y traeré un bocado de pan, y sustentad vuestro corazón, y después pasaréis; pues por eso habéis pasado cerca de vuestro siervo. Y ellos dijeron: Haz así como has dicho. 6 Entonces Abraham fue de prisa a la tienda a Sara, y le dijo: Toma pronto tres medidas de flor de harina, y amasa y haz panes cocidos debajo del rescoldo. 7 Y corrió Abraham a las vacas, y tomó un becerro tierno y bueno, y lo dio al criado, y este se dio prisa a prepararlo. 8 Tomó también mantequilla y leche, y el becerro que había preparado, y lo puso delante de ellos; y él se estuvo con ellos debajo del árbol, y comieron.
9 Y le dijeron: ¿Dónde está Sara tu mujer? Y él respondió: Aquí en la tienda. 10 Entonces dijo: De cierto volveré a ti; y según el tiempo de la vida, he aquí que Sara tu mujer tendrá un hijo. Y Sara escuchaba a la puerta de la tienda, que estaba detrás de él. 11 Y Abraham y Sara eran viejos, de edad avanzada; y a Sara le había cesado ya la costumbre de las mujeres. 12 Se rio, pues, Sara entre sí, diciendo: ¿Después que he envejecido tendré deleite, siendo también mi señor ya viejo? 13 Entonces Jehová dijo a Abraham: ¿Por qué se ha reído Sara diciendo: Será cierto que he de dar a luz siendo ya vieja? 14 ¿Hay para Dios alguna cosa difícil? Al tiempo señalado volveré a ti, y según el tiempo de la vida, Sara tendrá un hijo. 15 Entonces Sara negó, diciendo: No me reí; porque tuvo miedo. Y él dijo: No es así, sino que te has reído.
Abraham intercede por Sodoma
16 Y los varones se levantaron de allí, y miraron hacia Sodoma; y Abraham iba con ellos acompañándolos. 17 Y Jehová dijo: ¿Encubriré yo a Abraham lo que voy a hacer, 18 habiendo de ser Abraham una nación grande y fuerte, y habiendo de ser benditas en él todas las naciones de la tierra? 19 Porque yo sé que mandará a sus hijos y a su casa después de sí, que guarden el camino de Jehová, haciendo justicia y juicio, para que haga venir Jehová sobre Abraham lo que ha hablado acerca de él. 20 Entonces Jehová le dijo: Por cuanto el clamor contra Sodoma y Gomorra se aumenta más y más, y el pecado de ellos se ha agravado en extremo, 21 descenderé ahora, y veré si han consumado su obra según el clamor que ha venido hasta mí; y si no, lo sabré. 22 Y se apartaron de allí los varones, y fueron hacia Sodoma; pero Abraham estaba aún delante de Jehová.
23 Y se acercó Abraham y dijo: ¿Destruirás también al justo con el impío? 24 Quizá haya cincuenta justos dentro de la ciudad: ¿destruirás también y no perdonarás al lugar por amor a los cincuenta justos que estén dentro de él? 25 Lejos de ti el hacer tal, que hagas morir al justo con el impío, y que sea el justo tratado como el impío; nunca tal hagas. El Juez de toda la tierra, ¿no ha de hacer lo que es justo? 26 Entonces respondió Jehová: Si hallare en Sodoma cincuenta justos dentro de la ciudad, perdonaré a todo este lugar por amor a ellos. 27 Y Abraham replicó y dijo: He aquí ahora que he comenzado a hablar a mi Señor, aunque soy polvo y ceniza. 28 Quizá faltarán de cincuenta justos cinco; ¿destruirás por aquellos cinco toda la ciudad? Y dijo: No la destruiré, si hallare allí cuarenta y cinco. 29 Y volvió a hablarle, y dijo: Quizá se hallarán allí cuarenta. Y respondió: No lo haré por amor a los cuarenta. 30 Y dijo: No se enoje ahora mi Señor, si hablare: quizá se hallarán allí treinta. Y respondió: No lo haré si hallare allí treinta. 31 Y dijo: He aquí ahora que he emprendido el hablar a mi Señor: quizá se hallarán allí veinte. No la destruiré, respondió, por amor a los veinte. 32 Y volvió a decir: No se enoje ahora mi Señor, si hablare solamente una vez: quizá se hallarán allí diez. No la destruiré, respondió, por amor a los diez. 33 Y Jehová se fue, luego que acabó de hablar a Abraham; y Abraham volvió a su lugar.
Aplhanma Dios yoyam etac apquitca Abraham
1 Apvaac nic nat maycaa apquinyema Dios. Apnec nic nat Abraham amyip apquilimjaclha masit apcaoclha enlhit apvisay Mamre. Ingyitsicso acnim nic nat intomjac apna Abraham atong appaclhanma carpa. 2 Pilapcasquic nic nat apvita apnatqui enlhit apcanvaa acpayjo apnaclha. Yejemoc nic nat apquinmaclho netin yoyam emoc tacja maycaa. Apquilpolintac nic nat nalhpop Abraham. Apticlhiquic nic nat acpayjaclha napaat nalhpop.
3 Aptomjac nic nat Abraham apcanya maycaa: —Visqui ajac. Inlicavoc sat ancoc apvalhoc lhip, noyeycaja nasa coo tingma ajac. 4 Covotac sat yingmin. Elcaoc sat yingmin apmancaoc. Ellovquis sat apquilyampay coning yamit pisquisca. 5 Coo sictomja silancam quellhip. Apquilvaac quellhip coo tingma ajac. Osantimquisic sat aptoycaoc, yoyam elyimneclhoc mocjam. Natamin elquimpiclhac sat mocjam— nic nat aptomjac.
Apquilatingmavoc nic nat maycaa: —Jey, tasi— nic nat apquiltomjac.
6 Aptalhningvoclhec nic nat carpa appaclhanma Abraham. Aptomjac nic nat apcanya aptava Sara: —¡Copecjesam! Colic sat natqui aplhanaoc motajap. Colanes sat pan— nic nat aptomjac.
7 Apquinincaclhec nic nat Abraham apmiyaclho alyinatamaclha apnatoscama. Apyacyesquic nic nat vayqui ayitcoc actamila anco. Apquilancam nic nat apcanyacpoc ingyajic vayqui ayitcoc. Appecjesam nic nat apquillanay apitic yoyam eltovamcoc. 8 Apvoclhec nic nat Abraham vayqui neme ac apyingmenic najan queso. Apsantac nic nat apitic malanescama aptoycaoc. Apquinmam nic nat Abraham apyovcamcolha maycaa coning yamit.
9 Natamin aptoycaoc apquiltomjac nic nat maycaa apquilanya Abraham: —¿Jalhcojo acyasa lhip aptava Sara?— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat Abraham: —Innec maa congne carpa tingma— nic nat aptomjac.
10 Aptomjac nic nat lhama maycaa apcanya: —Moc año sat ovotac mocjam otnejic maycaa. Cotac sat ayitca lhip aptava Sara— nic nat aptomjac.
Inlingac nic nat Sara actemaclha aplhanma maycaa. Innec nic nat congne carpa nicja atong, acpayjo apcapoc Abraham. 11 Apvanyam nic nat aptomjac Abraham najan aptava Sara. Inmasquec nic nat acyinyova actom.
12 Congne ilhnic nat inquictingmam Sara. Intomjac nic nat avalhoc: —¿Jalhco sat cotnejic? Sicvanyam coo, apvanyam najan etava. Inmasquec najan sicmajayo opatjetamcoc etava— nic nat intomjac avalhoc.
13 Aptomjac nic nat maycaa apcanya Abraham: —¿Soctomja ayasmesa nac Sara? ¿Soctomja acyascacmo nac avalhoc, yoyam cotac ayitca actomja acvanyam? 14 ¿Inyitne ya lhama asoc acyimtalhnama comopvan etnesquisic Dios? Apvanquic etnesquisic aclhamoclhojo asoc. Moc año sat ovotac mocjam. Cotac sat ayitca aptava Sara— nic nat aptomjac.
15 Inlingac nic nat Sara aplhanma maycaa. Am nic nat coyacmoc colhenic.
Intomjac nic nat Sara ayanya: —Am lhac ongvasmasac coo— nic nat intomjac.
Apcatingmavoc nic nat maycaa: —Naso, incasmasquic lhac lhiya— nic nat aptomjac.
Abraham najan tingma Sodoma
16 Apquilquimpaclhec nic nat mocjam maycaa. Tingma Sodoma nic nat apquilyasac. Acyavataclhojo ilhnic nat aptomja aplhalhma Abraham.
17 Intomjac nic nat apvalhoc Dios: —¿Evanqui ya oyilhasquisic amyaa napato Abraham, yoyam otnejic nipyesicsa enlhitaoc? 18 Ayinyemaclha Abraham etnejic sat apquilyap aplhamoclhojo apquilmolhama apquilyimnatem. Pac olhamascasiclhac sat coo apquinyema Abraham aplhamoclhojo enlhitaoc lhalhma anco. 19 Acyacyesquic coo Abraham, yoyam elanic sat mataa apquitquic najan aptovana elilyejiclhojo siyanamaclha. Yoyam elyiplovcasojo actemaclha actamila najan actemaclha acpeyvomo. Yoyam elhcac sat Abraham aclhamoclhojo asoc siclhanma olmesic— nic nat intomjac apvalhoc.
20 Aptomjac nic nat maycaa apcanya Abraham: —Avanjec mataa amyaa apquillhenamap apquilmapsomcaa enlhitaoc tingma Sodoma najan tingma Gomorra. Avanjec anco melyascalhma as enlhitaoc. 21 Altamjoc otyaningvomjoc maa, yoyam olanojo apquiltemaclha enlhitaoc. Nasoc lhaja amyaa apquillhenamap siclinga coo. Altamjoc oyasamcojoc maa— nic nat aptomjac.
22 Apquillhinquic nic nat apcanit maycaa apquilyascama tingma Sodoma. Apquinmam nic nat Abraham najan maycaa.
23 Apcalhingamcoc nic nat Abraham apyipitcangvocmo maycaa. Aptomjac nic nat apcanya: —Visqui, ¿pa ya etvacsojoc lhama enlhit apquilpeyvomo enlhitaoc apquilmapsomcaa? 24 Apnam sat ancoc as tingma 50 enlhitaoc apquilpeyvomo, ¿pa ya esavojoc etvacsic as tingma? ¿Am ya eltamjoc lhip elasicjiclhojo as tingma, ayinyemaclha apnam nipyesicsa enlhitaoc 50 apquilpeyvomo? 25 Copvanquejec lhip etvacsojoc lhama enlhit apquilpeyvomo enlhitaoc apquilmapsomcaa. Copvanquejec lhip eyipitcasiclhojo enlhit apquilpeyvomo enlhitaoc apquilmapsomcaa. Lhip aptomja singyicpilquemo apyimtalhnamo as nalhpop. ¿Impeyvo ya mataa apyicpilquemo lhip?— nic nat aptomjac Abraham.
26 Apcatingmavoc nic nat maycaa: —Apnam sat ancoc tingma Sodoma 50 enlhit apquilpeyvomo, omyangvoclhac sat as tingma. Olasicjiclhojo sat mocjam aplhamoclhojo apnaycam as tingma, ayinyemaclha apnam nipyesicsa maa 50 apquilpeyvomo— nic nat aptomjac.
27 Aptomjac nic nat mocjam Abraham apcanya: —Visqui, movanquejec coo mopamejitsam lhip. Lhip nac Dios Apyimtalhnamo, coo eyca sictomja enlhit moyimtalhnamo. 28 Am sat ancoc evocmoc 50 apquilpeyvomo. ¿Pa ya esavojoc etvacsic as tingma apcaymacpo inlhojo 5 apquilpeyvomo?— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat maycaa: —Acvitac sat ancoc 45 apquilpeyvomo, motvacsejec sat as tingma— nic nat aptomjac.
29 Apquilinlhanacmec nic nat apquilmalhnaycam: —Apnam sat ancoc cuarenta apquilpeyvomo— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat maycaa: —Acvitac sat ancoc cuarenta apquilpeyvomo, motvacsejec sat as tingma— nic nat aptomjac.
30 Aptomjac nic nat mocjam Abraham apcanya: —Visqui, nojetanov nasa opamejitsic mocjam. Apnam sat ancoc maa 30 apquilpeyvomo— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat maycaa: —Acvitac sat ancoc 30 apquilpeyvomo, motvacsejec sat as tingma— nic nat aptomjac.
31 Apquilinlhanacmec nic nat Abraham apquilmalhnaycam: —Visqui, movanquejec coo mopamejitsam lhip. Apnam sat ancoc maa 20 apquilpeyvomo— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat maycaa: —Acvitac sat ancoc 20 apquilpeyvomo, motvacsejec sat as tingma— nic nat aptomjac.
32 Aptomjac nic nat mocjam Abraham apcanya: —Visqui, nojetanov nasa opamejitsic mocjam. Acvamlha lhama sicpayvam mocjam. Apnam sat ancoc diez apquilpeyvomo— nic nat aptomjac.
Apcatingmavoc nic nat maycaa: —Acvitac sat ancoc 10 apquilpeyvomo, motvacsejec sat as tingma— nic nat aptomjac.
33 Aplhinquic nic nat maycaa natamin appamejitquiscama Abraham. Aptajavoc nic nat tingma pac Abraham.