Leyes sobre la restitución
1 Cuando alguno hurtare buey u oveja, y lo degollare o vendiere, por aquel buey pagará cinco bueyes, y por aquella oveja cuatro ovejas.
2 Si el ladrón fuere hallado forzando una casa, y fuere herido y muriere, el que lo hirió no será culpado de su muerte. 3 Pero si fuere de día, el autor de la muerte será reo de homicidio. El ladrón hará completa restitución; si no tuviere con qué, será vendido por su hurto. 4 Si fuere hallado con el hurto en la mano, vivo, sea buey o asno u oveja, pagará el doble.
5 Si alguno hiciere pastar en campo o viña, y metiere su bestia en campo de otro, de lo mejor de su campo y de lo mejor de su viña pagará.
6 Cuando se prendiere fuego, y al quemar espinos quemare mieses amontonadas o en pie, o campo, el que encendió el fuego pagará lo quemado.
7 Cuando alguno diere a su prójimo plata o alhajas a guardar, y fuere hurtado de la casa de aquel hombre, si el ladrón fuere hallado, pagará el doble. 8 Si el ladrón no fuere hallado, entonces el dueño de la casa será presentado a los jueces, para que se vea si ha metido su mano en los bienes de su prójimo.
9 En toda clase de fraude, sobre buey, sobre asno, sobre oveja, sobre vestido, sobre toda cosa perdida, cuando alguno dijere: Esto es mío, la causa de ambos vendrá delante de los jueces; y el que los jueces condenaren, pagará el doble a su prójimo.
10 Si alguno hubiere dado a su prójimo asno, o buey, u oveja, o cualquier otro animal a guardar, y este muriere o fuere estropeado, o fuere llevado sin verlo nadie; 11 juramento de Jehová habrá entre ambos, de que no metió su mano a los bienes de su prójimo; y su dueño lo aceptará, y el otro no pagará. 12 Mas si le hubiere sido hurtado, resarcirá a su dueño. 13 Y si le hubiere sido arrebatado por fiera, le traerá testimonio, y no pagará lo arrebatado.
14 Pero si alguno hubiere tomado prestada bestia de su prójimo, y fuere estropeada o muerta, estando ausente su dueño, deberá pagarla. 15 Si el dueño estaba presente no la pagará. Si era alquilada, reciba el dueño el alquiler.
Leyes humanitarias
16 Si alguno engañare a una doncella que no fuere desposada, y durmiere con ella, deberá dotarla y tomarla por mujer. 17 Si su padre no quisiere dársela, él le pesará plata conforme a la dote de las vírgenes.
18 A la hechicera no dejarás que viva.
19 Cualquiera que cohabitare con bestia, morirá.
20 El que ofreciere sacrificio a dioses excepto solamente a Jehová, será muerto.
21 Y al extranjero no engañarás ni angustiarás, porque extranjeros fuisteis vosotros en la tierra de Egipto. 22 A ninguna viuda ni huérfano afligiréis. 23 Porque si tú llegas a afligirles, y ellos clamaren a mí, ciertamente oiré yo su clamor; 24 y mi furor se encenderá, y os mataré a espada, y vuestras mujeres serán viudas, y huérfanos vuestros hijos.
25 Cuando prestares dinero a uno de mi pueblo, al pobre que está contigo, no te portarás con él como logrero, ni le impondrás usura. 26 Si tomares en prenda el vestido de tu prójimo, a la puesta del sol se lo devolverás. 27 Porque solo eso es su cubierta, es su vestido para cubrir su cuerpo. ¿En qué dormirá? Y cuando él clamare a mí, yo le oiré, porque soy misericordioso.
28 No injuriarás a los jueces, ni maldecirás al príncipe de tu pueblo.
29 No demorarás la primicia de tu cosecha ni de tu lagar.
Me darás el primogénito de tus hijos. 30 Lo mismo harás con el de tu buey y de tu oveja; siete días estará con su madre, y al octavo día me lo darás.
31 Y me seréis varones santos. No comeréis carne destrozada por las fieras en el campo; a los perros la echaréis.
Actemaclha ningillanayclha
1 Yitnec sat ancoc apminyilhma vayqui, inlhojo laa nipquesic. Apcajac siclho, apyinyovquic lhaja. Apcanyacpec apminyilhma eyinyoc (etajicsojoc) acyanmongam 5 vayqui, najan maa acyanmongam 4 nipquesic. 2 Apmacpec sat ancoc apminyilhma acyiplomo apmatnam. Mesilhnanacpejec apanco aptomja apcajem. 3 Apmacpec sat ancoc apminyilhma acnim anco, colhic sat acyanmongseclho aptemaclha. Eyinyoc sat acyanmongam asoc acminyilhamalhca. Am sat ancoc coyitnac solyayem, eyinyovacpoc sat as enlhit acyanmongam asoc acminyilhamalhca. 4 Inyancac sat ancoc as enlhit vayqui acminyilhamalhca, najan yamelyeyjaycoc, najan nipquesic apminyilhamap. Etlhajac sat anit acyanmongam vayqui, anit acyanmongam yamelyeyjaycoc, najan anit acyanmongam nipquesic.
5 Appanamaclhec sat ancoc apnatoscama coleyo amyip. Intovcamquic sat ancoc amyip actomja poc enlhit apanco. Esilhnanacpoc sat ayinyema mepqui aptamilquiscama apnatoscama. Incaymalhquic eyinyoc acyanmongam acyilhna altamila anco ayinyema amyip apanco najan uva avjac apanco. 6 Apvatnec sat ancoc talha enlhit. Inpayjeclhec sat ancoc talha amyip actomja poc apanco. Inmetquic sat ancoc ayimjaclha (trigo) acyiplomo acyilhna, cotnejic apsilhnanomap apanco enlhit. Eyinyoc sat acyanmongam, colhojoc sat asoc acmeta.
7 Apcanyacpec sat ancoc enlhit etamilsic poc apanco solyayem najan asoc acmamnave. Inminyilhalhquic sat ancoc as asoc, emacpoc sat apminyilhma apvitamap. Eyinyoc sat anit acyanmongam moclhama acminyilhamalhca. 8 Am sat ancoc etacpoc apminyilhma, eyipconacpoc sat napato Dios. Elhenic sat aptamilquisquiscama asoc acmamnave (solyayem).
9 Apquilatingmacpec sat ancoc apcanit enlhit apquillhanma apnatoscama, vayqui, yamelyeyjaycoc, nipquesic, najan apcalomap, najan moc asoc. Apcanayquic mataa actomja apanco najan actomja aptoscama. Elyicpilcacpoc sat napato Dios apsilhnanomap. Eyinyoc sat anit acyanmongam moclhama apnatoscama, najan moc aclhinganyam.
10 Apcanyacpec sat ancoc enlhit etamilsic aptoscama, yamelyeyjaycoc, vayqui, nipquesic, moc aptoscama. Inquintec sat ancoc amnic, inquitsepquic lhaja, inminyilhalhquic lhaja, mongvitay intomjac. 11 Eyicpilcacpoc sat napato Dios. Elhenic appayvam mepqui apyeycajascaoc, aptomja mepqui apsilhnanomap apanco. Colhejec sat acyascacmo appayvam. Meyinyovejec sat acyanmongam aptoscama aclhinganyam. 12 Nasoc sat ancoc acminyilhamalhca aptoscama, incaymalhquic eyinyoc acyanmongam macmescama avtip. 13 Nasoc sat ancoc asoc navjac aclom ayajem aptoscama (acyitna ápac). Meyinyovejec sat acyanmongam, apvita inlhojo acmatnam ápac.
14 Aptomjac sat ancoc apmaycam siclho poc enlhit aptoscama. Inquintec sat ancoc amnic, inquitsepquic lhaja. Eyinyoc sat acyanmongam, metay inlhojo aptomja aptoscama. 15 Apnec sat ancoc avtip naysicsa ayintem, naysicsa ayitsepma, meyinyovejec sat acyanmongam. Eyinyoc sat acyanmongam actemaclha ningmaycam siclho.
Actemaclha ningilsilhnanomalhca inganco
16 Impatjetamalhquic sat ancoc quilvana ayitcoc cotnaja acponquinomalhca. Eyinyoc sat acyanmongam actemaclha ningmam intava. Etnejic aptava as quilvana ayitcoc. 17 Apmiyovquic sat ancoc quilvana inyap. Incaymalhquic eyinyoc acyanmongam actemaclha ningmam intava. Copvanquejec etnejic aptava as quilvana ayitcoc.
18 Quilvana malha acyojolhma, incaymalhquic comatong. Cotyisamejec sat as quilvana.
19 Enlhit aptomja apminsovm aptoscama. Incaymalhquic ematong. Metyisamejec sat as enlhit.
20 Enlhit aptomja apcajem aptoscama macmescama quilaycmasquiscama, cotnaja macmescama Dios, incaymalhquic ematong. Metyisamejec sat as enlhit.
21 Noelane nasa ellingamcojo acyimtalhnama metnaja apquiltemolhama nipyesicsa quellhip. Colyit apatic quellhip apquileyvam nic nat cotnajaclha apquilaoclha Egipto.
22 Noelane nasa ellingamcojo acyimtalhnama apquilyeyjeycam najan lhintampaa. 23 Inlingalhquic sat ancoc allingaycamco acyimtalhnama, ongvaylhojoc sat selmalhnaycam, yoyam opasmoc. 24 Colvoc sat evalhoc siclinga. Eticyoc sat maa. Otnesquisic sat cotniclhac tampeyi quilvana najan apquilyeyjeycam apquitquic.
25 Apnec sat ancoc enlhit mepqui asoc, aptomja apmaycaoc siclho solyayem. Noellhojo nasa enlhit apquilmasma solyayem. Eltime sat mepqui acvoncapaycaoc solyayem (mepqui interés). 26 Apquilmec sat ancoc apcalomap enlhit apmaycaoc siclho solyayem. Eltajicsojo apcalomap yicpintama actalhnama acnim. 27 Copvanquejec mataa mepqui apcalomap alhtaa. Inlingalhquic sat ancoc apquilmasma quellhip, ongvaylhojoc sat selmalhnaycam, yoyam opasmoc. Coo sicvisay siyimlaycmo (siyamliyam).
28 Noelvenam nasa apvisay Dios apyimtalhnamo. Noelyimtalhnesacpojo apanco napatavo ningayo apquilviscaa.
29 Noelmiyov nasa jelmecsic acyanmongam acyilhna ayinyema apquilcaycaoc. Noelmiyov nasa jelmecsic apquitca aptiyam apmamyi, otnejic ajanco. 30 Noelmiyov nasa jelmecsic aptoscama aptiyam apmamyi nipquesic najan vayqui. Cotoc sat neme ac inyapmoc 7 acnim. Jelmes sat ayitcoc acvocmo 8 acnim.
31 Quellhip apquilvisay enlhit apquilponquinomap. Noeltovaoc nasa acyamonquilhma ayajem asoc navjac aclom. Elane sat coltovamcoc simjing.