Leyes sobre los esclavos
(Dt. 15.12-18)
1 Estas son las leyes que les propondrás. 2 Si comprares siervo hebreo, seis años servirá; mas al séptimo saldrá libre, de balde. 3 Si entró solo, solo saldrá; si tenía mujer, saldrá él y su mujer con él. 4 Si su amo le hubiere dado mujer, y ella le diere hijos o hijas, la mujer y sus hijos serán de su amo, y él saldrá solo. 5 Y si el siervo dijere: Yo amo a mi señor, a mi mujer y a mis hijos, no saldré libre; 6 entonces su amo lo llevará ante los jueces, y le hará estar junto a la puerta o al poste; y su amo le horadará la oreja con lesna, y será su siervo para siempre. 7 Y cuando alguno vendiere su hija por sierva, no saldrá ella como suelen salir los siervos. 8 Si no agradare a su señor, por lo cual no la tomó por esposa, se le permitirá que se rescate, y no la podrá vender a pueblo extraño cuando la desechare. 9 Mas si la hubiere desposado con su hijo, hará con ella según la costumbre de las hijas. 10 Si tomare para él otra mujer, no disminuirá su alimento, ni su vestido, ni el deber conyugal. 11 Y si ninguna de estas tres cosas hiciere, ella saldrá de gracia, sin dinero.
Leyes sobre actos de violencia
12 El que hiriere a alguno, haciéndole así morir, él morirá. 13 Mas el que no pretendía herirlo, sino que Dios lo puso en sus manos, entonces yo te señalaré lugar al cual ha de huir. 14 Pero si alguno se ensoberbeciere contra su prójimo y lo matare con alevosía, de mi altar lo quitarás para que muera.
15 El que hiriere a su padre o a su madre, morirá.
16 Asimismo el que robare una persona y la vendiere, o si fuere hallada en sus manos, morirá. 17 Igualmente el que maldijere a su padre o a su madre, morirá.
18 Además, si algunos riñeren, y uno hiriere a su prójimo con piedra o con el puño, y este no muriere, pero cayere en cama; 19 si se levantare y anduviere fuera sobre su báculo, entonces será absuelto el que lo hirió; solamente le satisfará por lo que estuvo sin trabajar, y hará que le curen.
20 Y si alguno hiriere a su siervo o a su sierva con palo, y muriere bajo su mano, será castigado; 21 mas si sobreviviere por un día o dos, no será castigado, porque es de su propiedad.
22 Si algunos riñeren, e hirieren a mujer embarazada, y esta abortare, pero sin haber muerte, serán penados conforme a lo que les impusiere el marido de la mujer y juzgaren los jueces. 23 Mas si hubiere muerte, entonces pagarás vida por vida, 24 ojo por ojo, diente por diente, mano por mano, pie por pie, 25 quemadura por quemadura, herida por herida, golpe por golpe.
Leyes sobre responsabilidades de amos y dueños
26 Si alguno hiriere el ojo de su siervo, o el ojo de su sierva, y lo dañare, le dará libertad por razón de su ojo. 27 Y si hiciere saltar un diente de su siervo, o un diente de su sierva, por su diente le dejará ir libre.
28 Si un buey acorneare a hombre o a mujer, y a causa de ello muriere, el buey será apedreado, y no será comida su carne; mas el dueño del buey será absuelto. 29 Pero si el buey fuere acorneador desde tiempo atrás, y a su dueño se le hubiere notificado, y no lo hubiere guardado, y matare a hombre o mujer, el buey será apedreado, y también morirá su dueño. 30 Si le fuere impuesto precio de rescate, entonces dará por el rescate de su persona cuanto le fuere impuesto. 31 Haya acorneado a hijo, o haya acorneado a hija, conforme a este juicio se hará con él. 32 Si el buey acorneare a un siervo o a una sierva, pagará su dueño treinta siclos de plata, y el buey será apedreado.
33 Y si alguno abriere un pozo, o cavare cisterna, y no la cubriere, y cayere allí buey o asno, 34 el dueño de la cisterna pagará el daño, resarciendo a su dueño, y lo que fue muerto será suyo.
35 Y si el buey de alguno hiriere al buey de su prójimo de modo que muriere, entonces venderán el buey vivo y partirán el dinero de él, y también partirán el buey muerto. 36 Mas si era notorio que el buey era acorneador desde tiempo atrás, y su dueño no lo hubiere guardado, pagará buey por buey, y el buey muerto será suyo.
Singanamaclha apquillhenacpo apquilmomap
(Dt 15.12-18)
1 Eycaso siyanamaclha, yoyam elyiplovcasojo apnaymacoc — nic nat aptomjac Dios Apyimtalhnamo.
2 Apquiltingyac sat ancoc quellhip metnaja aptemolhama malha apmomap acma acyanmongam. Etnajam sat mataa 6 años malha apmomap. Vocmec sat ancoc 7 años, comascoc sat aptimem apmomap, etyisam sat apanco. 3 Apvaac nat ancoc mepqui aptava, eyamyiclhac sat mepqui aptava. Acma aptava ilhnic nat apmomap, eyantemiclha sat aptava. 4 Apvitac sat ancoc macmescama quilvana, ayinyema apvisqui (patrón) apmescama. Intiyacmec nat ancoc ayitquic, copvanquejec eyantemiclha aptava najan ayitquic. Cotnejic sat altimesaycam mocjam apvisqui (patrón). 5 Aptomjac sat ancoc ingyanic: Aptasi nac visqui ajac. Moyinyovejec coo sicmomalhca. Oyipitcojoc sat sicmolhama siyasicjayo — sat etnejic. 6 Colhic sat acyantamaclha napato Dios Apyimtalhnamo. Etnimsacpoc sat coning tingma apatong, nicja yamit poste. Colhic sat acyancalhcata apaycoc lajac. Acvisay asoc monquinatquiscama aptimesaycam cotmongvoycamlha nelha.
7 Apyinyovquic sat ancoc apquitca quilvana ayitcoc acma acyanmongam. Copvanquejec sat mataa coyamyiclha quilvana. 8 Am sat ancoc colcac apvalhoc apvisqui (patrón) etnejic aptava quilvana ayitcoc. Coyinyovalhquejec sat maa. Memejec sat poc apvisqui metnaja aptemolhama. Apvitac sat ancoc acyanmongam ayinyema inyap, colhic sat acyamyeclho quilvana ayitcoc. 9 Apquilyimjapcasquic sat ancoc apquitca etnejic aptapa as quilvana ayitcoc. Colhojoc sat apvisqui (patrón) apquitca. 10 Aptimec sat ancoc aptava as quilvana ayitcoc apvisqui. Acyiplomo apmayclha mocjam moc quilvana, malha anit apnatamcaa. Covenalhquejec sat aptava amamyi. Coytic sat actom, najan apava, najan acyitnamolhama atava. 11 Innec sat ancoc acvená aptava amamyi, cotajiclhac sat mepqui apyamasma acyanmongam inyap.
Actemaclha apquilinmelhaycam
12 Incaymalhquic ematong enlhit aptomjac apcajem poc. 13 Am alhta ancoc conyemac aplom enlhit, apvita apmatnam, malha ayinyema Dios Apyimtalhnamo. Apvanquic ingyinyejic as enlhit. Emyovacpoc sat napato Dios Apyimtalhnamo. 14 Incaymalhquic ematong enlhit aptomja apcajem poc naysicsa aplom. Copvanquejec emyovacpoc napato Dios Apyimtalhnamo.
15 Incaymalhquic ematong enlhit, aptomja apcajem apyap najan inquin (apyimsascama). 16 Incaymalhquic ematong enlhit, aptomja appatjitma poc, yoyam eyinyoc acyanmongam solyayem. Innoc moc: yicpintama apyamasma acyanmongam, najan natamin apyamasma acyanmongam solyayem. 17 Incaymalhquic ematong enlhit, aptomja aplom apquinmelhaycam apyap najan inquin.
Actemaclha ningyimsascama poc
18 Apquilnapacpec sat ancoc apcanit, apyimsascama poc ayinyema mataymong (yamit) najan apyimsascama apmic (acyayem). 19 Mematnejec sat apsilhnanomap apanco, apvita inlhojo aptamalviyam poc. Incaymalhquic eyinyoc acyanmongam (panatem) mactamilquisquiyam. Najan acyanmongam comopvan aptamjaycam.
20 Apmatnec sat ancoc enlhit apmomap najan quilvana acmomalhca. Ayinyema apyimsascama yamit. Apquitsepquic sat ancoc, colhic sat acyanmongseclho aptemaclha apanco (apsilhnanomap apanco). 21 Am sat ancoc ingyitsepac, apvoyam tap anit acnim. Colhejec sat acyanmongseclho aptemaclha apanco. Malha aptoscama aptomjac.
22 Apquilnapacpec sat ancoc apcanit, apyimsascama quilvana inlovso. Yiplovcoc actiyam ayitca alhnancoc, apcanyacpec eyinyoc acyanmongam apyimsascama quilvana, acno apcanama atava. Najan acno apcanama enlhit apquilyicpilquemo. 23 Apyimsasquic sat ancoc quilvana yoyam cotsapoc, colhic sat acyanmongseclho aptemaclha apanco. 24 Apyimsasquic sat ancoc atic quilvana, colhojoc sat acyanmongayclha. Apyimsasquic sat ancoc amaoc quilvana, colhojoc sat acyanmongayclha. Apyimsasquic sat ancoc amic, najan amnic colhojoc sat acyanmongayclha. 25 Invitalhquic sat ancoc acmeta ayimpejic, colhojoc sat acyanmongayclha. Invitalhquic sat ancoc actiyapma ema, colhojoc sat acyanmongayclha. Invitalhquic sat ancoc apquilyicpilhquitma, colhojoc sat acyanmongayclha.
26 Apyimsasquic sat ancoc apcatic apmomap najan quilvana acmomalha. Colhic sat ayapajasa (etajiclha), ayinyema aptovascama apvisqui (patrón). 27 Apyimsasquic sat ancoc apmaoc apmomap najan quilvana acmomalhca. Colhic sat ayapajasa (etajiclha), ayinyema aptovascama apvisqui (patrón).
Actemaclha ninlingaycamco acyimtalhnama
28 Inlovquic sat ancoc vayqui (buey) actamjaycam, acyiplha inquipetic enlhit. Acyimsasa inlhojo quilvana, yoyam cotsapoc. Incaymalhquic comatong vayqui. Mongvanquejec ontoc apitic. Mepqui apsilhnanomap (avtip) aptomja aptoscama. 29 Apyasamcoc sat ancoc enlhit actemaclha aclom vayqui. Najan apquillhanma apnaymacoc actemaclha aclom, yoyam etjetic aptoscama. Apmatnec sat ancoc enlhit, inlhojo laa quilvana, vayqui aclom actovascama. Comatong sat vayqui. Ematong sat najan aptomja aptoscama. 30 Apvanquic mematneje avtip. Incaymalhquic eyinyoc acyivey acyanmongam, acvamlha apcanyomap eyinyoc. Emyovacpoc sat as avtip. 31 Colhojoc sat actemaclha amyaa apmatnam apquitcoc inlhojo laa quilvana ayitcoc. 32 Inlovquic sat ancoc vayqui ayajem enlhit apmomap, inlhojo laa quilvana acmomalhca. Incaymalhquic comatong vayqui. Aptomja aptoscama vayqui eyinyoc sat acyanmongam 30 monedas de plata.
33 Yitnec sat ancoc malhic mepqui ayapma atong. Apmetmec sat ancoc. Intolhnac sat ancoc vayqui, cotyamoc congne malhic, najan maa yamelyeyjaycoc. 34 Inquitsepquic sat ancoc, incaymalhquic eyinyoc acyanmongam vayqui, najan maa acyanmongam yamelyeyjaycoc.
35 Inquilnapalhquic sat ancoc anit vayqui. Cotsapoc sat lhama. Colhic sat ayilhpansa nalhit vayqui. Coyinyovalhcac sat vayqui alhnancoc, colhic sat ayilhpansa nalhit acyanmongam. Apcanit enlhit elhcac sat nalhit acyanmongam najan moc nalhit vayqui acmatnam. 36 Apyasamcoc sat ancoc enlhit actemaclha aclom vayqui mepqui actetamalhca. Incaymalhquic emquecsic aptoscama vayqui acyanmongam acmatnam. Apvanquic emyoc vayqui ápac.