Senaquerib invade a Judá
(2 R. 18.13-37Is. 36.1-22)
1 Después de estas cosas y de esta fidelidad, vino Senaquerib rey de los asirios e invadió a Judá, y acampó contra las ciudades fortificadas, con la intención de conquistarlas. 2 Viendo, pues, Ezequías la venida de Senaquerib, y su intención de combatir a Jerusalén, 3 tuvo consejo con sus príncipes y con sus hombres valientes, para cegar las fuentes de agua que estaban fuera de la ciudad; y ellos le apoyaron. 4 Entonces se reunió mucho pueblo, y cegaron todas las fuentes, y el arroyo que corría a través del territorio, diciendo: ¿Por qué han de hallar los reyes de Asiria muchas aguas cuando vengan? 5 Después con ánimo resuelto edificó Ezequías todos los muros caídos, e hizo alzar las torres, y otro muro por fuera; fortificó además a Milo en la ciudad de David, y también hizo muchas espadas y escudos. 6 Y puso capitanes de guerra sobre el pueblo, y los hizo reunir en la plaza de la puerta de la ciudad, y habló al corazón de ellos, diciendo: 7 Esforzaos y animaos; no temáis, ni tengáis miedo del rey de Asiria, ni de toda la multitud que con él viene; porque más hay con nosotros que con él. 8 Con él está el brazo de carne, mas con nosotros está Jehová nuestro Dios para ayudarnos y pelear nuestras batallas. Y el pueblo tuvo confianza en las palabras de Ezequías rey de Judá.
9 Después de esto, Senaquerib rey de los asirios, mientras sitiaba a Laquis con todas sus fuerzas, envió sus siervos a Jerusalén para decir a Ezequías rey de Judá, y a todos los de Judá que estaban en Jerusalén: 10 Así ha dicho Senaquerib rey de los asirios: ¿En quién confiáis vosotros, al resistir el sitio en Jerusalén? 11 ¿No os engaña Ezequías para entregaros a muerte, a hambre y a sed, al decir: Jehová nuestro Dios nos librará de la mano del rey de Asiria? 12 ¿No es Ezequías el mismo que ha quitado sus lugares altos y sus altares, y ha dicho a Judá y a Jerusalén: Delante de este solo altar adoraréis, y sobre él quemaréis incienso? 13 ¿No habéis sabido lo que yo y mis padres hemos hecho a todos los pueblos de la tierra? ¿Pudieron los dioses de las naciones de esas tierras librar su tierra de mi mano? 14 ¿Qué dios hubo de entre todos los dioses de aquellas naciones que destruyeron mis padres, que pudiese salvar a su pueblo de mis manos? ¿Cómo podrá vuestro Dios libraros de mi mano? 15 Ahora, pues, no os engañe Ezequías, ni os persuada de ese modo, ni le creáis; que si ningún dios de todas aquellas naciones y reinos pudo librar a su pueblo de mis manos, y de las manos de mis padres, ¿cuánto menos vuestro Dios os podrá librar de mi mano?
16 Y otras cosas más hablaron sus siervos contra Jehová Dios, y contra su siervo Ezequías. 17 Además de esto escribió cartas en que blasfemaba contra Jehová el Dios de Israel, y hablaba contra él, diciendo: Como los dioses de las naciones de los países no pudieron librar a su pueblo de mis manos, tampoco el Dios de Ezequías librará al suyo de mis manos. 18 Y clamaron a gran voz en judaico al pueblo de Jerusalén que estaba sobre los muros, para espantarles y atemorizarles, a fin de poder tomar la ciudad. 19 Y hablaron contra el Dios de Jerusalén, como contra los dioses de los pueblos de la tierra, que son obra de manos de hombres.
Jehová libra a Ezequías
(2 R. 19.1-37Is. 37.1-38)
20 Mas el rey Ezequías y el profeta Isaías hijo de Amoz oraron por esto, y clamaron al cielo. 21 Y Jehová envió un ángel, el cual destruyó a todo valiente y esforzado, y a los jefes y capitanes en el campamento del rey de Asiria. Este se volvió, por tanto, avergonzado a su tierra; y entrando en el templo de su dios, allí lo mataron a espada sus propios hijos. 22 Así salvó Jehová a Ezequías y a los moradores de Jerusalén de las manos de Senaquerib rey de Asiria, y de las manos de todos; y les dio reposo por todos lados. 23 Y muchos trajeron a Jerusalén ofrenda a Jehová, y ricos presentes a Ezequías rey de Judá; y fue muy engrandecido delante de todas las naciones después de esto.
Enfermedad de Ezequías
(2 R. 20.1-11Is. 38.1-22)
24 En aquel tiempo Ezequías enfermó de muerte; y oró a Jehová, quien le respondió, y le dio una señal. 25 Mas Ezequías no correspondió al bien que le había sido hecho, sino que se enalteció su corazón, y vino la ira contra él, y contra Judá y Jerusalén. 26 Pero Ezequías, después de haberse enaltecido su corazón, se humilló, él y los moradores de Jerusalén; y no vino sobre ellos la ira de Jehová en los días de Ezequías.
Ezequías recibe a los enviados de Babilonia
(2 R. 20.12-19Is. 39.1-8)
27 Y tuvo Ezequías riquezas y gloria, muchas en gran manera; y adquirió tesoros de plata y oro, piedras preciosas, perfumes, escudos, y toda clase de joyas deseables. 28 Asimismo hizo depósitos para las rentas del grano, del vino y del aceite, establos para toda clase de bestias, y apriscos para los ganados. 29 Adquirió también ciudades, y hatos de ovejas y de vacas en gran abundancia; porque Dios le había dado muchas riquezas. 30 Este Ezequías cubrió los manantiales de Gihón la de arriba, y condujo el agua hacia el occidente de la ciudad de David. Y fue prosperado Ezequías en todo lo que hizo. 31 Mas en lo referente a los mensajeros de los príncipes de Babilonia, que enviaron a él para saber del prodigio que había acontecido en el país, Dios lo dejó, para probarle, para hacer conocer todo lo que estaba en su corazón.
Muerte de Ezequías
(2 R. 20.20-21)
32 Los demás hechos de Ezequías, y sus misericordias, he aquí todos están escritos en la profecía del profeta Isaías hijo de Amoz, en el libro de los reyes de Judá y de Israel. 33 Y durmió Ezequías con sus padres, y lo sepultaron en el lugar más prominente de los sepulcros de los hijos de David, honrándole en su muerte todo Judá y toda Jerusalén; y reinó en su lugar Manasés su hijo.
Apquilimpocjay co Asiria nipyesicsa co Judá
(2~R 18.13—19.37Is 36—37)
1 Appenasquic nic nat Ezequías as asoc naysicsa meyasquiyam Visqui ingac. Pilapcasquic nic nat apvitacpo apvisqui Senaquerib najan apnaymacoc co Asiria elimpocjac nipyesicsa co Judá. Apquilvocjac nic nat tingma apquilvanyam apquilyimnatem, yoyam ellanac apquilimpocjay.
2 Apvitac nic nat Ezequías aptemaclha apvisqui Senaquerib, yoyam elimpocjac tingma Jerusalén. 3 Apquilpamejitsacpec nic nat apquilviscaa mayayo najan singilpilhtetemo apquilviscaa. Apquililtamjoc nic nat elmeyvoc actiyapmaclha yingmin payjoc tap tingma apvanyam. Apquilyispaquic nic nat apquilpamejitsomap. 4 Apcaneclhec nic nat apyovoclhojo enlhitaoc, elapiclha (elatipiclha) aclhamoclhojo acyitnamaclha yingmin (actiyapmaclha yingmin), najan maa yingmin atamnic coning tingma. Melvityejec sat apyinaycaoc yingmin cotnaja ingmoc co Asiria.
5 Apvascapquic nic nat Ezequías ellaniclha mocjam mataymong tingma apjalhtam, najan ellanac tingma nitno netin apjalhtam mataymong, najan ellanac mocjam lhama apjalhtam nipyava tingma. Apquillanac nic nat mocjam tingma apjalhtam terraplén tingma Jerusalén (tingma David). Apcanama ilhnic nat colhic allana aclhamoclhojo sovjeva najan ningajapsomalhca (ningilmaycam). 6 Aptimescasquic nic nat apquilviscaa nipyesicsa enlhitaoc, apcansaclho ilhnic nat payjoc atong acyivey, aptomja apquilanya: 7 ¡Elyimnac sat quellhip, elvascap sat maa! Noela nasa apvisqui co Asiria najan apnaymacoc appintalhnama. Ningilyimnatem nincoo, am elhno cotnaja ingmoc. 8 Apcanayquic mataa apvisqui cotnaja ingmoc, conyemac sat apquilmopvan enlhit singilpilhtetemo. Nincoo eyca ningmovan ayinyema Dios Visqui ingac aptomja singilpasmom naysicsa ningilnapomalhca— nic nat aptomjac apvisqui. Inquilmec nic nat apquilvalhoc enlhitaoc apquillinga Ezequías appayvam.
9 Apnec nic nat Senaquerib apvisqui co Asiria najan apquillhalhmaa singilpilhtetemo payjoc tingma Laquis, yoyam elimpocjac maa. Apcapajasquic nic nat apquilasinancama ellingacsic sat amyaa tingma Jerusalén, colhic sat altimnasa Ezequías apvisqui co Judá najan apnaymacoc, tingma Jerusalén, intomjac nic nat amyaa:
10 ¡Coo sicvisay Senaquerib visqui co Asiria! Quip elaylhojo amyaa: ¿Naso ya elmiyovacpoc sat quellhip, apquilvita inlhojo ningilvocjay tingma Jerusalén? 11 Apquillinga inyicje quellhip Ezequías appayvam, yoyam elmiyovacpoc ayinyema aquilmasma Dios Visqui apancaoc. Apmopvan amyaa Ezequías, aptomja apquilapajascama quellhip yoyam elitsapoc, ayinyema mayic alnapma najan acmajat alnapma. 12 Aptovasquic alhta Ezequías apquilmalhnancamaclha Dios lhalhma anco, apcanama eltimjic sat apquilayo Dios enlhitaoc co Judá najan co Jerusalén acvamlha lhama altar apquilvatnamaclha tingma apponquinomap Jerusalén. 13 ¿Apquilyasamco ya quellhip sictemaclha coo najan apquiltemaclha apquilimpocjay mataa ningilyeyjamcaa nipyesicsa enlhitaoc moc yoclhilhma? ¿Apquilmiyovcacpe ya ayinyema almasma quilaycmasquiscama apancaoc, apquilvita inlhojo sicmovan (sicyimnatem)? 14 ¿Co laa acvisay quilaycmasquiscama actomja almasma enlhitaoc naysicsa ningilimpocjay nipyesicsa maa? Melmiyovacpejec sat quellhip ayinyema apquilmasma Dios Visqui apancaoc. 15 ¡Elyasquim sat quellhip Ezequías appayvam, elyinimsacpoc sat quellhip! Paj lhama quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios comovan elvomsic tap enlhitaoc, yoyam elmiyovacpoc naysicsa ningilimpocjay nincoo, paj najan naysicsa apquilimpocjay nat ningilyeyjamcaa. ¡Paj copvanac Dios Visqui apancaoc quellhip elmeyvoc naysicsa ningilimpocjay nincoo, ningiltomja ningilyimnatem! — nic nat aptomjac apvisqui Senaquerib.
16 Eycaso ilhnic nat apquilpayvam apquilasinancama apvisqui co Asiria, apquilinmelhaycam (apquilvennéycam) Dios Visqui ingac, najan apquilvennéycam apvisqui Ezequías. 17 Yitnec nic nat vaycajac aptalhescama apvisqui Senaquerib aptomja apvennéycam Dios Visqui apancaoc Israel: Am alhta covanac quilaycmasquiscama acyitsomalhca dios colvomsic tap enlhitaoc naysicsa sicmovan coo. Copvanquejec Dios Visqui pac Ezequías elvomsic tap enlhitaoc naysicsa sicmovan coo — nic nat intomjac vaycajac.
18 Apquilvitac nic nat apquilasinancama Senaquerib netin tingma apjalhtam apcanamcaa enlhitaoc co Jerusalén. Apquilpalhamam nic nat hebreo appayvam, apquilyimnatesa apquilpayvam, yoyam elangvomoc sat enlhitaoc co Jerusalén. 19 Aplhenacpec Dios apna netin apyitsomacpo quilaycmasquiscama, apquillanay nic nat enlhit.
20 Aptomjac nic nat apquilmalhnancama apvisqui Ezequías najan profeta Isaías Amoz apquitca, yoyam epasmoc sat Dios apna netin. 21 Apcapajasquic nic nat Dios lhama ángel, yoyam elnapoc cotnaja ingmoc singilpilhtetemo, najan capitanes najan commandantes carpa tingma co Asiria. Aptajaclhec nic nat apcaoclha apvisqui co Asiria naysicsa apmancactama. Aptalhningvocmec nic nat acyitnamaclha quilaycmasquiscama Senaquerib. Pilapcasquic nic nat apmatna payjoc maa, apquilajem nic nat apquitquic apanco.
22 Apquilmiyovcacpec nic nat apvisqui Ezequías najan apyovoclhojo co Jerusalén napato apvisqui co Asiria Senaquerib najan napatavo poc cotnaja ingmoc. Am nic nat elnapacpoc mocjam lhalhma anco. 23 Apquilsantimcasquic nic nat apquilmescama nasa macmescama Dios najan macmescama apvisqui Ezequías tingma Jerusalén. Inyangvocmec nic nat aptemaclha apyimtalhnamo apvisqui, aplhenacpo nipyesicsa poc enlhitaoc lhalhma anco.
Ningmasquem ayajem najan aptamalviyam Ezequías
(2~R 20.1-11Is 38.1-22)
24 Nalhit acnim nic nat intomjac. Ningmasquem nic nat incajac Ezequías. Apquilmalhnaquic nic nat Dios Visqui ingac. Apcatingmavoc nic nat Visqui ingac yoyam etamalvomoc sat mepqui apquinatquiscama. 25 Am nic nat etnajac gracias Ezequías, colhanma apvalhoc Dios aptomja aptamilquisquiyam. Yitnec nic nat ayajamalhco apvalhoc Ezequías. Aplovquic nic nat Dios Visqui ingac apvita aptemaclha maa najan apquiltemaclha co Judá najan apquiltemaclha co Jerusalén. 26 Apyasingvocmec nic nat Ezequías aptemaclha apsilhnanomap apanco napato Dios. Apquillaneclhec nic nat apvalhoc, najan maa apquillanayclha apquilvalhoc co Jerusalén. Am nic nat eyanmongsiclhac apquiltemaclha apancaoc Dios Visqui ingac naysicsa aptiyascam Ezequías.
Aptemaclha apyimtalhnamo apvisqui Ezequías
27 Mayayo ilhnic nat Ezequías najan cascama apquilnatam. Apcansaclhec nic nat cotlaycaoc plata, najan oro, najan mataymong ayitcoc alyinmom, najan asoc acmasis, najan apquilmaycam ningajapsomalhca najan moc asoc acmamnave. 28 Apquillanac nic nat depósitos acyitnamaclha trigo apactic, najan uva ayingmenic, najan aceite, najan aplhanaoc apquilyinatamaclha apnatoscama. 29 Apquillanac nic nat tingma apquilvanyam. Cascama ilhnic nat apnatoscama vayqui najan mengyascama apnatoscama nipquesic, ayinyema ilhnic nat Dios Visqui ingac.
30 Yitnec nic nat actiyapmaclha yingmin tap tingma, acvisay nic nat Gihón apanco. Apquillanac nic nat yingmin atamnic coning tingma, mongvitay ayinyem yingmin, acvaycmo napocja tingma Jerusalén, payjoc actiyapmaclha acnim. Apyimtalhnamo apanco ilhnic nat apvisqui Ezequías.
Apquilasinancama apquilinyema Babilonia
(2~R 20.12-19Is 39.1-8)
31 Apquilvaac nic nat apquilasinancama apquilinyema Babilonia, elyasamcojo actemaclha simpilapquiscama acvitamalhca as yoclhilhma. Apyinyovquic nic nat siclho Dios Visqui ingac, eyasamcojo actemaclha apvalhoc Ezequías.
Apquitsepma Ezequías
(2~R 20.20-21)
32 Yitnec nic nat mocjam amyaa actalhesomalhca aptemaclha Ezequías najan aptamjaycam najan meyasquiyam, acvisay vaycajac profeta Isaías acvitay nic nat apvanmoncama. Amoz apquitca ilhnic nat Isaías. Mocjam actalhesomalhca nic nat vaycajac apquilviscaa co Judá najan co Israel. 33 Apquitsepquic nic nat Ezequías, apcatoynacpec nic nat apcatoynamacpilha apquilmolhama David, acvisay panteón. Apquiltimec nic nat apquilayo enlhitaoc co Judá najan co Jerusalén. Aptimesacpec nic nat apquitca Manasés, etnejic apvisqui apya'monquiscama apyap ninga.