Abisag sirve a David
1 Cuando el rey David era viejo y avanzado en días, le cubrían de ropas, pero no se calentaba. 2 Le dijeron, por tanto, sus siervos: Busquen para mi señor el rey una joven virgen, para que esté delante del rey y lo abrigue, y duerma a su lado, y entrará en calor mi señor el rey. 3 Y buscaron una joven hermosa por toda la tierra de Israel, y hallaron a Abisag sunamita, y la trajeron al rey. 4 Y la joven era hermosa; y ella abrigaba al rey, y le servía; pero el rey nunca la conoció.
Adonías usurpa el trono
5 Entonces Adonías hijo de Haguit se rebeló, diciendo: Yo reinaré. Y se hizo de carros y de gente de a caballo, y de cincuenta hombres que corriesen delante de él. 6 Y su padre nunca le había entristecido en todos sus días con decirle: ¿Por qué haces así? Además, este era de muy hermoso parecer; y había nacido después de Absalón. 7 Y se había puesto de acuerdo con Joab hijo de Sarvia y con el sacerdote Abiatar, los cuales ayudaban a Adonías. 8 Pero el sacerdote Sadoc, y Benaía hijo de Joiada, el profeta Natán, Simei, Rei y todos los grandes de David, no seguían a Adonías.
9 Y matando Adonías ovejas y vacas y animales gordos junto a la peña de Zohelet, la cual está cerca de la fuente de Rogel, convidó a todos sus hermanos los hijos del rey, y a todos los varones de Judá, siervos del rey; 10 pero no convidó al profeta Natán, ni a Benaía, ni a los grandes, ni a Salomón su hermano.
11 Entonces habló Natán a Betsabé madre de Salomón, diciendo: ¿No has oído que reina Adonías hijo de Haguit, sin saberlo David nuestro señor? 12 Ven pues, ahora, y toma mi consejo, para que conserves tu vida, y la de tu hijo Salomón. 13 Ve y entra al rey David, y dile: Rey señor mío, ¿no juraste a tu sierva, diciendo: Salomón tu hijo reinará después de mí, y él se sentará en mi trono? ¿Por qué, pues, reina Adonías? 14 Y estando tú aún hablando con el rey, yo entraré tras ti y reafirmaré tus razones.
15 Entonces Betsabé entró a la cámara del rey; y el rey era muy viejo, y Abisag sunamita le servía. 16 Y Betsabé se inclinó, e hizo reverencia al rey. Y el rey dijo: ¿Qué tienes? 17 Y ella le respondió: Señor mío, tú juraste a tu sierva por Jehová tu Dios, diciendo: Salomón tu hijo reinará después de mí, y él se sentará en mi trono. 18 Y he aquí ahora Adonías reina, y tú, mi señor rey, hasta ahora no lo sabes. 19 Ha matado bueyes, y animales gordos, y muchas ovejas, y ha convidado a todos los hijos del rey, al sacerdote Abiatar, y a Joab general del ejército; mas a Salomón tu siervo no ha convidado. 20 Entre tanto, rey señor mío, los ojos de todo Israel están puestos en ti, para que les declares quién se ha de sentar en el trono de mi señor el rey después de él. 21 De otra manera sucederá que cuando mi señor el rey duerma con sus padres, yo y mi hijo Salomón seremos tenidos por culpables.
22 Mientras aún hablaba ella con el rey, he aquí vino el profeta Natán. 23 Y dieron aviso al rey, diciendo: He aquí el profeta Natán; el cual, cuando entró al rey, se postró delante del rey inclinando su rostro a tierra. 24 Y dijo Natán: Rey señor mío, ¿has dicho tú: Adonías reinará después de mí, y él se sentará en mi trono? 25 Porque hoy ha descendido, y ha matado bueyes y animales gordos y muchas ovejas, y ha convidado a todos los hijos del rey, y a los capitanes del ejército, y también al sacerdote Abiatar; y he aquí, están comiendo y bebiendo delante de él, y han dicho: ¡Viva el rey Adonías! 26 Pero ni a mí tu siervo, ni al sacerdote Sadoc, ni a Benaía hijo de Joiada, ni a Salomón tu siervo, ha convidado. 27 ¿Es este negocio ordenado por mi señor el rey, sin haber declarado a tus siervos quién se había de sentar en el trono de mi señor el rey después de él?
David proclama rey a Salomón
28 Entonces el rey David respondió y dijo: Llamadme a Betsabé. Y ella entró a la presencia del rey, y se puso delante del rey. 29 Y el rey juró diciendo: Vive Jehová, que ha redimido mi alma de toda angustia, 30 que como yo te he jurado por Jehová Dios de Israel, diciendo: Tu hijo Salomón reinará después de mí, y él se sentará en mi trono en lugar mío; que así lo haré hoy. 31 Entonces Betsabé se inclinó ante el rey, con su rostro a tierra, y haciendo reverencia al rey, dijo: Viva mi señor el rey David para siempre.
32 Y el rey David dijo: Llamadme al sacerdote Sadoc, al profeta Natán, y a Benaía hijo de Joiada. Y ellos entraron a la presencia del rey. 33 Y el rey les dijo: Tomad con vosotros los siervos de vuestro señor, y montad a Salomón mi hijo en mi mula, y llevadlo a Gihón; 34 y allí lo ungirán el sacerdote Sadoc y el profeta Natán como rey sobre Israel, y tocaréis trompeta, diciendo: ¡Viva el rey Salomón! 35 Después iréis vosotros detrás de él, y vendrá y se sentará en mi trono, y él reinará por mí; porque a él he escogido para que sea príncipe sobre Israel y sobre Judá. 36 Entonces Benaía hijo de Joiada respondió al rey y dijo: Amén. Así lo diga Jehová, Dios de mi señor el rey. 37 De la manera que Jehová ha estado con mi señor el rey, así esté con Salomón, y haga mayor su trono que el trono de mi señor el rey David.
38 Y descendieron el sacerdote Sadoc, el profeta Natán, Benaía hijo de Joiada, y los cereteos y los peleteos, y montaron a Salomón en la mula del rey David, y lo llevaron a Gihón. 39 Y tomando el sacerdote Sadoc el cuerno del aceite del tabernáculo, ungió a Salomón; y tocaron trompeta, y dijo todo el pueblo: ¡Viva el rey Salomón! 40 Después subió todo el pueblo en pos de él, y cantaba la gente con flautas, y hacían grandes alegrías, que parecía que la tierra se hundía con el clamor de ellos.
41 Y lo oyó Adonías, y todos los convidados que con él estaban, cuando ya habían acabado de comer. Y oyendo Joab el sonido de la trompeta, dijo: ¿Por qué se alborota la ciudad con estruendo? 42 Mientras él aún hablaba, he aquí vino Jonatán hijo del sacerdote Abiatar, al cual dijo Adonías: Entra, porque tú eres hombre valiente, y traerás buenas nuevas. 43 Jonatán respondió y dijo a Adonías: Ciertamente nuestro señor el rey David ha hecho rey a Salomón; 44 y el rey ha enviado con él al sacerdote Sadoc y al profeta Natán, y a Benaía hijo de Joiada, y también a los cereteos y a los peleteos, los cuales le montaron en la mula del rey; 45 y el sacerdote Sadoc y el profeta Natán lo han ungido por rey en Gihón, y de allí han subido con alegrías, y la ciudad está llena de estruendo. Este es el alboroto que habéis oído. 46 También Salomón se ha sentado en el trono del reino, 47 y aun los siervos del rey han venido a bendecir a nuestro señor el rey David, diciendo: Dios haga bueno el nombre de Salomón más que tu nombre, y haga mayor su trono que el tuyo. Y el rey adoró en la cama. 48 Además el rey ha dicho así: Bendito sea Jehová Dios de Israel, que ha dado hoy quien se siente en mi trono, viéndolo mis ojos.
49 Ellos entonces se estremecieron, y se levantaron todos los convidados que estaban con Adonías, y se fue cada uno por su camino. 50 Mas Adonías, temiendo de la presencia de Salomón, se levantó y se fue, y se asió de los cuernos del altar. 51 Y se lo hicieron saber a Salomón, diciendo: He aquí que Adonías tiene miedo del rey Salomón, pues se ha asido de los cuernos del altar, diciendo: Júreme hoy el rey Salomón que no matará a espada a su siervo. 52 Y Salomón dijo: Si él fuere hombre de bien, ni uno de sus cabellos caerá en tierra; mas si se hallare mal en él, morirá. 53 Y envió el rey Salomón, y lo trajeron del altar; y él vino, y se inclinó ante el rey Salomón. Y Salomón le dijo: Vete a tu casa.
Apvisqui David apvanyam
1 Apvanacmec nic nat apvisqui David, aptomjayclho apvanyam apanco. Mepqui ilhnic nat actamila apyimpejic, eyquey nic nat mataa, apcalacpo inlhojo manto pac. 2 Apquiltomjac nic nat apquilancam apquilanya apvisqui: Lhip visqui ingac, ingyane sat lhip colhic actingyasquisa lhama quilvana mepqui atava, yoyam cotamilsic mataa acnim anco. Alhtaa eyca coyitnamoc sat lhama lhip, yoyam comascoc sat acpilhyinamam apyimpejic — nic nat apquiltomjac.
3 Apcapajasquic nic nat colhic actingyasquisa quilvana actamila anco israelita. Apquilvitac nic nat quilvana mepqui atava tingma Sunem, acvisay nic nat Abisag. Innec nic nat acyantamaclho apnaclha apvisqui. 4 Actamila anco ilhnic nat as quilvana, actomja alancam apnaclha apvisqui. Am nic nat epatjetamcoc alhtaa apvisqui David.
David apquitca Adonías
5 Apnec nic nat Adonías, apyap nic nat apvisqui David, inquin nic nat acvisay Haguit. Aptingyac nic nat apquilmaycam Adonías, aptimesacpo apanco apvisqui. Aptingyac nic nat carros najan nolhing apcapaoc, najan maa guardia apquiltamilquiscama acvaycmo cincuenta enlhit. 6 Apcasicjavoc nic nat mataa apyap aptemaclha apquitca, am nic nat emyavac mataa apyap, apquilmalhna inlhojo asoc apquitca. Aptamila apanco ilhnic nat Adonías, apipma ilhnic nat apvisay Absalón. 7 Apquilpamejitsacpec nic nat Joab, Sarvia apquitca najan sacerdote Abiatar. Apquiltamjoc nic nat eltimjic apquilpasmeyquiclha Adonías. 8 Am nic nat elpasmac sacerdote Sadoc, paj najan Benaia, apyap nic nat Joiada, paj najan profeta Natán, paj najan Simei aplhalhma mataa apvisqui, paj najan apquilyimtalhnamo apquillhalhmaa apvisqui David.
9 Nalhit acnim nic nat intomjac. Apquillanac nic nat fiesta acvanyam Adonía payjoc mataymong acvinatem Zohelet, ningatoc actiyapmaclha yingmin acvisay Rogel. Apticyovquic nic nat nipquesic najan vayqui inquilinava acnamilay. Apquilanyacpec nic nat eltasomoc apquilmolhama, apvisqui apquitquic najan apyovoclhojo enlhitaoc apquilmolhama Judá, apquiltimesaycam apvisqui rey. 10 Am nic nat elanyacpoc profeta Natán, paj najan Benaia, paj najan singilpilhtetemo apquillhalhmaa David, paj najan apyalhing (apipma) Salomón.
11 Aptomjac nic nat Natán apcanya Betsabé, Salomón inquin: —¿Inlinga ya lhca amyaa aptomjaclha Adonías, Haguit ayitca? Aptimesacpec apanco apvisqui Adonías. Am alhta eyasamcoc apyap David apvisqui rey. 12 Seltimnascama lhiya, yavamlha cotnejic. Comyovalhcac sat lhiya, emyovacpoc sat najan ayitca Salomón. 13 Coyoclhojo lhiya apnaclha apvisqui David, cotne sat canic lhiya: Lhip visqui ingac, lhip alhta aplhanma mepqui apyeycajascaoc, etnejic sat apquitca Salomón apvisqui apjalhnancoc, apya'monquiscama lhip, elhic sat apvisqui aptajanem. ¿So actomja yi amyaa Adonías? Aplhenamap apvisqui apjalhnancoc — sat cotne canic lhiya. 14 Naysicsa acpamejitquiscama lhiya, oyoclhojoc sat coo lha apvisqui David, olhnasojoc sat sicpayvam — nic nat aptomjac profeta Natán.
15 Inmiyaclhec nic nat Betsabé apvisqui tingma pac. Invitac nic nat apvisqui apvanyam apanco. Intamilcasquic nic nat quilvana Abisag co Sunem.
16 Injalhec nic nat Betsabé napato apvisqui, acticlhicvocmo nalhpop payjaclha naat. Aptomjac nic nat apvisqui apcanya: —¿Soc amyaa yi? — nic nat aptomjac.
17 Incatingmavoc nic nat Betsabé: —Lhip visqui ingac, nanoc alhta seltimnascama lhip mepqui apyeycajascaoc, napato Dios Apyimtalhnamo. Coo sictamongvoyam Salomón etnejic sat apvisqui apya'monquiscama lhip, elhic sat apvisqui aptajanem. 18 Inlingalhquic amyaa apvisqui apjalhnancoc apvisay Adonías, paj elngac mocjam lhip. 19 Inticyovquic maa vayqui, najan vayqui ayitcoc, najan nipquesic aplhamoclhojo. Apquilanyacpec eltasomoc maa apquilmolhama visqui ingac najan sacerdote Abiatar najan Joab apvisqui singilpilhtetemo. Am lhac elanyacpoc Salomón lhip apquilancam. 20 Apquiljalhnec apyovoclhojo enlhitaoc Israel yavamlha etnejic lhip, ingyanic sat etnejic apya'monquiscama lhip. 21 Nasoc sat cotnejic niptamin lhip, ematong sat lhip apquitca Salomón, omatong sat coo lha — nic nat intomjac.
22 Naysicsa acpamejitquiscama ilhnic nat Betsabé apnaclha apvisqui, aptalhningvocta profeta Natán. 23 Innec nic nat altimnasa apvisqui. Aptalhnec nic nat apjalhec nic nat acticlhicvocmo nalhpop payjaclha napaat.
24 Aptomjac nic nat Natán apcanya apvisqui: —Lhip visqui ingac, ¿naso ya Adonías aptomja apvisqui apya'monquiscama lhip? 25 Apcaneclhec lhac maa. Apticyovquic maa vayqui, najan vayqui ayitcoc, najan nipquesic aplhamoclhojo. Apquilanyacpec eltasomoc lhip visqui apquitquic, najan apquilviscaa singilpilhtetemo, najan sacerdote Abiatar. Apquiltovcamquic maa, apquilyinamquic maa, apquilpalhamam maa: ¡Innec ayaco apvisqui Adonías! — apquiltomjac maa. 26 Am ongvanyalhcac coo, paj ingyanyacpoc sacerdote Sadoc, paj najan Benaia, Joiada apquitca, paj najan Salomón, lhip apquitca. 27 Lhip visqui ingac. ¿Naso ya lhquip ayinyema apcanama? ¿Am ya eltimnasac lhip apquillhalhmaa elyasamcojo yavamlha cotnejic? ¿Soc sat etnejic apya'monquiscama lhip? — nic nat aptomjac Natán.
Apvisqui apjalhnancoc Salomón
28 Apcapajasquic nic nat apvisqui David colhic altimnasa Betsabé. Invoctac nic nat Betsabé apnaclha apvisqui.
29 Aptomjac nic nat apvisqui aplhanma napato Dios: —Nasoc sicpayvam napato Dios Apyimtalhnamo siclhanma mepqui sicyeycajascaoc. Dios aptomja semasma mataa naysicsa siclingaycamco acyimtalhnama. 30 Inlingac alhta lhiya siclhanma coo: Lhiya ayitca Salomón etnejic sat apvisqui seya'monquiscama coo — alhta actomjac coo. Eycaso ayinyema Dios Apvisqui apancaoc enlhitaoc Israel — nic nat aptomjac apvisqui David.
31 Injalhec nic nat Betsabé napato apvisqui, acticlhicvocmo nalhpop payjaclha naat, actomja ayanya: ¡Innec ayaco lhip visqui ajac David! — nic nat intomjac.
32 Apcapajasquic nic nat apvisqui David, colhic altimnasa sacerdote Sadoc, najan profeta Natán, najan Benaia, Joiada apquitca. Apquilvoctac nic nat apnaclha apvisqui.
33 Aptomjac nic nat apvisqui apquilanya: —Elansiclha sat apquilyimtalhnamo apquilviscaa. Elane sat ingyinamtic sictamongvoyam Salomón sictoscama yeyjaycoc. Elpeyvojo sat payjoc Gihón. 34 Colhic sat ayitsisquisa apyitsicsic ayinyema sacerdote Sadoc naan profeta Natán. Eltimesquisic sat Salomón etnejic apvisqui nipyesicsa enlhitaoc Israel. Elpayvas sat apquilpayvascama, elpalhamam sat maa: Innec ayaco visqui ingac Salomón — sat eltime. 35 Eltime sat apquillhalhmaa guardia apquiltamilquiscama. Elyantementa sat yoyam elhic apvisqui aptajanem seya'monquiscama coo. Coo sictimesquiscama apvisqui rey nipyesicsa enlhitaoc Israel najan nipyesicsa Judá — nic nat aptomjac apvisqui David.
36 Apcatingmavoc nic nat Benaia, Joiada apquitca: —Nasoc anco. Eycaso apmayjayoclha Dios napato lhip visqui ingac. 37 Epasmoc sat Dios apvisqui apjalhnancoc Salomón. Coyangvomoc sat apcanamaclha, am colhno alhta apcanamaclha visqui ingac David — nic nat aptomjac.
38 Apquilpasmec nic nat sacerdote Sadoc, najan profeta Natán, najan Benaia, Joiada apquitca najan guardia apquiltamilquiscama. Apquiltajancasquic nic nat apvisqui aptoscama yeyjaycoc. Apquinamtec nic nat Salomón, apquilpeyvoc nic nat payjoc Gihón. 39 Apliquic nic nat sacerdote Sadoc alhancoc asoc acmasis. Apcatsiscasquic nic nat apyitsicsic Salomón, etnejic apvisqui apjalhnancoc. Apquilpayvasquic nic nat apquilpayvascama, apquilpalhamamcaa: Innec ayaco apvisqui Salomón — nic nat apquiltomjac. 40 Apquilyiplaclhec nic nat apyovoclhojo enlhitaoc. Apquilpayvasquic nic nat yammamoc. Cayjec nic nat apquilpalhamaycam apquilitsovascama, malha acyovjeycam as nalhpop nic nat intomjac.
41 Apquilvatsamquic nic nat aptoycaoc Adonías najan apquilanyomap, apquillinga apquilnayveycam. Inlingalhquic nic nat apquilpayvascama trompeta nipquesic apquipetic.
Aptomjac nic nat Joab apquilanya: —¿Co laa ayinyema acnayvomalhca tingma apvanyam? — nic nat aptomjac.
42 Pilapcasquic nic nat apvitacpo Jonatán, sacerdote Abiatar apquitca. Aptomjac nic nat Adonías apcanya: —Itilh congne, enlhit mayayo nac lhip, jingiltimnacsic amyaa actamila — nic nat aptomjac.
43 Aptomjac nic nat Jonatán apcanya Adonías: —Lhaja. Aptimesacpec lhac apvisqui rey Salomón, ayinyema David, aptomja visqui ingac. 44 Apquilanyacpec sacerdote Sadoc, najan profeta Natán, najan Benaia, Joiada apquitca, najan guardia apquiltamilquiscama, eltimjic apquillhalhmaa Salomón. Apquinamtec lhac apvisqui aptoscama yeyjaycoc. 45 Ayinyema alhta sacerdote Sadoc najan profeta Natán apquiltimesquiscama apvisqui rey, payjoc Gihón. Apquiltajavoc alhta naysicsa acpayjayclha apquilvalhoc, apquillinga quellhip apquilitsovascama. 46 Apnaclhec Salomón netin apvisqui aptajanem. 47 Apquilmiyaclhec maa David apquilasinancama, eltimjic apquilayo Salomón, elmalhnesquisic sat Dios, yoyam etnesquisic apyimtalhnamo apvisqui apjalhnancoc, am alhta elhno apyap David. Apjalhec alhta apyap David netin aptajanma, aptomja apcayo Dios Visqui ingac. 48 Aptomjac alhta David: Innec ayaco Dios Apvisqui apancaoc Israel, setasquisa apvisqui seya'monquiscama coo sicmolhama coo — alhta aptomjac David — nic nat aptomjac Jonatán.
49 Apquilpilhyinimquic nic nat apquillinga enlhit apquilanyomap. Apquiltamjaclhec nic nat apyovoclhojo. 50 Apcacac nic nat Adonías. Apmiyaclhec nic nat tingma apponquinomap epatjetic maa inquipetaoc altar acvatnamaclha.
51 Innec nic nat altimnasa amyaa Salomón: —Apnec Adonías payjoc acyitnamaclha altar ayinyema apcay lhip. Apquiltamjoc emyovacpoc napato lhip, yoyam mematneje — nic nat intomjac amyaa.
52 Apcatingmavoc nic nat Salomón: —Emyovacpoc sat, sicvita inlhojo aptemaclha aptamila. Ematong sat, acyitna inlhojo aptomjaclha acmasom — nic nat aptomjac.
53 Apcapajasquic nic nat Salomón, colhic altimnasa Adonías. Apmiyaclhec nic nat Adonías apnaclha Salomón, apjalhec nic nat napato apvisqui Salomón. Apcapajasquic nic nat Salomón, etajiclhac sat Adonías.