Rut recoge espigas en el campo de Booz
1 Noemí tenía, por parte de su marido, un pariente que se llamaba Booz. Era un hombre muy rico, de la familia de Elimelec.
2 Un día, Rut le dijo a Noemí:
«Por favor, déjame ir al campo, a recoger espigas. Iré detrás de quien bondadosamente me deje recogerlas.»
Y Noemí le respondió:
«Ve, hija mía.»
3 Rut fue al campo y recogió espigas siguiendo a los segadores. Y resultó que aquella parte del campo era de Booz, el familiar de Elimelec.
4 De pronto, Booz llegó de Belén y saludó a los segadores. Les dijo:
«Que el Señor esté con ustedes.»
Y ellos le respondieron:
«Que el Señor te bendiga.»
5 Luego, Booz le preguntó al mayordomo de sus segadores:
«¿De quién es esa joven?»
6 Y el mayordomo le respondió:
«Es la moabita que volvió con Noemí de los campos de Moab.
7 Nos pidió que la dejáramos ir tras los segadores y recoger lo que se va dejando entre las gavillas. Y desde esta mañana que entró en el campo, no ha descansado ni siquiera un momento.»
8 Entonces Booz le dijo a Rut:
«Escucha, hija mía; no te vayas de aquí, ni vayas a espigar a otro campo. Quédate aquí, con mis criadas.
9 Fíjate en qué campo van a segar, y síguelas. Ya he dado órdenes a mis criados de que no te molesten. Cuando tengas sed, ve adonde están las vasijas, y bebe del agua que saquen los criados.»
10 Rut se inclinó hasta el suelo en señal de respeto, y le preguntó:
«¿Cómo es que me tratas con tanta bondad e interés, si yo soy una extranjera?»
11 Y Booz le respondió:
«Ya sé todo lo que has hecho en favor de tu suegra, después de que murió tu marido. Sé también que dejaste a tu padre y a tu madre, y la tierra donde naciste, para venir a un pueblo para ti desconocido.
12 ¡Que el Señor te recompense por lo que has hecho! ¡Que el Señor, bajo cuyas alas has buscado refugio, te premie por esta acción tuya!»
13 Rut le dijo:
«Señor mío, espero ser digna de tu bondad. Tus palabras me infunden consuelo, pues me hablas con el corazón, aun cuando no puedo compararme a una sola de tus criadas.»
14 A la hora de comer, Booz le dijo:
«Acércate. Toma un poco de pan, y mójalo en la salsa de vinagre, y come.»
Rut se sentó junto a los segadores, y Booz compartió con ella lo que estaba comiendo, y ella comió hasta saciarse, y aun le sobró.
15 Luego se levantó para seguir espigando. Mientras tanto, Booz les dijo a sus criados:
«Déjenla recoger espigas también de entre las gavillas, y no la incomoden.
16 Y dejen caer algo de los manojos, para que ella lo recoja, y no le digan nada en contra.»
17 Y así, Rut recogió espigas en el campo hasta el anochecer, y de todo lo que había recogido desgranó como veinte litros de cebada,
18 y lo guardó y regresó a la ciudad. Al llegar, sacó también lo que le había sobrado después de comer, y se lo dio a su suegra. Y al ver Noemí todo lo que había recogido,
19 le preguntó:
«¿Dónde recogiste espigas hoy? ¿Dónde estuviste trabajando? ¡Bendito sea el que te ha tratado con tanta bondad!»
Rut le contó a su suegra que había estado trabajando en el campo de un hombre llamado Booz.
20 Entonces Noemí le dijo:
«¡Que el Señor lo bendiga! El Señor no nos ha retirado la bondad que mostró hacia nuestros muertos.»
Luego añadió:
«Ese hombre es pariente nuestro. Es uno de los que pueden rescatarnos.»
21 Y la moabita Rut contestó:
«Ese hombre también me dijo: “Júntate con mis criadas, hasta que se acabe la cosecha.”»
22 Noemí le dijo a Rut, su nuera:
«Es mejor, hija mía, que espigues con sus criadas, y no que te molesten en otro campo.»
23 Y Rut se quedó espigando con las criadas de Booz, hasta que terminaron de segar el trigo y la cebada. Mientras tanto, siguió viviendo con su suegra.
Rut ojeporeka Booz kokuére
1 Noemí oguereko vaekue iména Elimélec guio peteĩ karai ipehẽnguéva, imba'e reko hetáva, hérava Booz.
2 Peteĩ jey Rut he'i Noemíme:
—Ehejána taha kokuépe seváda mono'õháme. Oĩ vaerã niko peteĩva jepe ohejáva chéve aha hapykuéri koga'a amono'õ haguã.
He'i chupe Noemí:
—Tereho che memby.
3 Ha oho Rut ohupi yvýgui umi seváda ho'áva omono'õva pógui. Ha mba'éicha haguã nimbo oho omono'õ Booz, upe Elimélec pehẽngue kokuépe. 4 Upe jave oguahẽ Booz oúva Beléngui. Ha omomaitei umi kokuépe omba'apóvape he'ívo:
—Ñandejára toĩ pene ndive.
Ha he'i chupe hikuái:
—Ñandejára ta nde rovasa.
5 Oporandu Booz umi kokuépe omba'apóva omyakãvape:
—Máva rogagua piko amo kuñataĩ?
6 Ha'e he'i chupe:
—Upéva niko upe kuña ou vaekue Noemí ndive tetã Moábgui. 7 Ou kuri he'i chéve: “Ehejána chéve tamono'õ umi omba'apóva rapykuéri”. Aje'i pyhareve guive upéva ojapo hína. Ko'ágã niko opytu'u sapy'a hína.
8-9 Booz he'i Rútpe:
—Natekotevẽi reho ambue kokuépe. Epyta ápe che rembiguái kuéra apytépe. Ha'e kuéra ohohápe tereho hapykuéri kuéra. Ha'éma chupe kuéra ani haguã iñe'ẽ vai ndéve. Nde yuhéi ramo tereho hey'u umi kambuchi ha'e kuéra omyenyhẽ vaekuégui. Rehendúpa che rajy!
10 Oñakãity chupe Rut, ha he'i:
—Che niko ndaha'éi arupigua. Mba'ére piko peichaite peve che rerohory, ha rehechakuaaite chéve?
11 Booz he'i chupe:
—Aikuaapa umi mba'e rejapo vaekue ne ména sýre, ne ména omano rire. Aikuaa reheja hague nde sy, nde ru ha ne retã, ha reju reiko ko tetã reikuaa'ỹvape. 12 Ñandejára tohechakuaa ndéve umi mba'e rejapo vaekuére. Tupã Israel Jára tomyengovia rasaite ndéve opa mba'e, reju haguére hese reñemo'ã.
13 Rut katu he'i chupe:
—Mba'éiko che ajapo peichaite che myangapyhy ha che mbopy'a rory haguã? Chéve niko ndaijái aikóvo ne rembiguáironte jepe.
14 Ojekarúta vove, Booz he'i chupe:
—Eñemboja ápe ha emyakỹ ko mbuja pehẽngue vinagrerýpe ha he'u. 15 Ha Rut oguapy umi kokuépe omba'apóva apytépe. Ombohasa chupe Booz ipo renyhẽ avati maimbe. Ho'u hyguãtã meve ha hemby jey chupe. 16 Rut opu'ãvo omono'õve haguã seváda ra'ỹi, Booz he'i hembiguái kuérape:
—Peheja tombyaty umi peẽ pembyaty vaekuégui, ha peẽ voi peity meme pende rapykuéri ha'e ombyaty haguã. Ha ani peje chupe mba'eve.
17 Ha ka'arupytũ meve opyta omono'õ kokuépe. Ojykyipávo ojuhu omono'õ hague 20 kílo rupi. 18 Ogueraha hógape ha ohechauka Noemíme. Upéi oguenohẽ asaje guare tembi'u hemby vaekue ha ome'ẽ chupe. 19 He'i chupe Noemí:
—Moõ mba'e piko reho ra'e, ajeve hetaite remono'õ? Ñandejára tohovasa upe nde rechakuaa vaekuépe.
Ha Rut omombe'u Noemíme oho hague upe árape peteĩ karai Booz hérava kokuépe.
20 Noemí he'i chupe:
—Ñandejára tohovasa chupe. Ñandejára niko ohechakuaa oikovéva ha omanóvape. Upéva pe karai niko ñane pehẽngue hína. Ha hi'ári ho'a chupe oñangareko ñande rehe.
21 Rut he'i Noemíme:
—He'i niko chéve apyta haguã hembiguái kuéra ndive omono'õmba peve ikóga ra'ỹingue.
22 He'i chupe Noemí:
—Che memby, iporãve vaerã niko añete repyta ramo hembiguái kuéra ndive ha ani reiko upe rupi rehasa asy rei.
23 Rut opyta Booz rembiguái kuéra apytépe opa peve seváda ñemono'õ. Upe aja ha'e oiko Noemí ndive hógape.