Advertencias contra la pereza y la mentira
1 Hijo mío, si sales fiador por tu amigo,
y empeñas tu palabra en favor de un extraño,
2 te has enredado con tus propias palabras;
¡eres cautivo de tus propias promesas!
3 Hijo mío, has caído en manos de tu prójimo.
Para librarte, tienes que hacer lo siguiente:
Ve a hablar con tu prójimo, y humíllate ante él.
4 No te des un momento de reposo;
no cierres los ojos ni te duermas.
5 Sé como gacela, y escápate del cazador;
sé como un ave, y líbrate del que pone trampas.

6 Perezoso, mira a las hormigas;
fíjate en sus caminos, y ponte a pensar.
7 Ellas no tienen quien las mande,
ni quien les dé órdenes ni las gobierne.
8 Preparan su comida en el verano,
y en el tiempo de la siega recogen su comida.
9 Perezoso, ¿cuánto más seguirás durmiendo?
¿Cuándo vas a despertar de tu sueño?
10 Un poco de dormir, un poco de soñar,
un poco de cruzarse de brazos para descansar,
11 y así vendrán tu necesidad y tu pobreza:
como un vago, como un mercenario.

12 El que es malvado y canalla
siempre anda diciendo cosas perversas;
13 guiña los ojos, mueve los pies,
hace señas con los dedos;
14 en su corazón solo hay perversidad,
y todo el tiempo anda pensando en el mal.
¡Siempre anda sembrando discordias!
15 Por eso, cuando menos lo espere,
le sobrevendrá la ruina sin que pueda evitarlo.

16 Hay seis, y hasta siete cosas
que el Señor detesta con toda el alma:
17 Los ojos altivos, la lengua mentirosa,
las manos que derraman sangre inocente,
18 la mente que maquina planes inicuos,
los pies que se apresuran a hacer el mal,
19 el testigo falso que propaga mentiras,
y el que siembra discordia entre hermanos.
Advertencia contra el adulterio
20 Hijo mío, cumple el mandamiento de tu padre,
y no te apartes de la enseñanza de tu madre.
21 Llévalos siempre dentro de tu corazón;
pórtalos alrededor de tu cuello.
22 Serán tu guía cuando camines,
te protegerán cuando duermas,
y te hablarán cuando despiertes.
23 El mandamiento es lámpara,
la enseñanza es luz,
y las reprensiones son el camino de la vida.
24 Te librarán de la mujer malvada,
de la lengua sutil de la mujer ajena.
25 No codicies en tu corazón su hermosura,
ni dejes que ella te atrape con sus miradas.
26 Una ramera te cuesta un bocado de pan,
pero la mujer ajena te puede costar la vida.
27 ¿Quién se echa fuego en el pecho
sin que se queme su ropa?
28 ¿Quién puede andar sobre brasas
sin que se quemen sus pies?
29 ¡Pues tampoco puede clamar inocencia
el que se acuesta con la mujer de su prójimo!
30 Nadie desprecia al que roba,
si lo hace para calmar su apetito;
31 si lo sorprenden, debe pagar siete veces
y entregar todo el patrimonio de su casa,
32 pero cometer adulterio es no tener cabeza;
quien adultera, se corrompe a sí mismo,
33 lo que obtiene son golpes y vergüenza,
y nunca logra borrar esa mancha.
34 Los celos despiertan la ira del hombre,
y en el día de la venganza este no perdona;
35 no perdona ni se da por satisfecho,
aunque se le ofrezcan muchos obsequios.
Ani rejerovia oime raẽvare
1 Che ra'y,
reme'ẽ ramo ne ñe'ẽ
nde rapicháre,
térã rejerovia oime raẽvare,
2 ne ñe'ẽ voi nemoñuhãne.
Nde juru rupiete re'a
ha repytáma ipo guýpe.
3 Kóicha ejapo, che ra'y,
rejei haguã ipo guýgui:
“Eñesũ henondépe,
ha ani reheja rei chupe.
4 Ani reheja ho'a nde rehe
topehýi,
ha reñeno reke.
5 Guasúicha repo ñuhãgui,
guyráicha reveve ijapihágui.”
Ani ne ate'ỹ
6 Nde ne ate'ỹva,
tereho tahýi raitýpe,
emaña hese kuéra,
ha ne arandúta.
7 Ha'e kuéra ndahuvichái,
ndaipóri uru hi'ári kuéra,
térã chupe kuéra omyakãva.
8 Ára hakúpe
ha oñemono'õ aja kóga,
ombyaty hembi'urã.
9 Nde ne ate'ỹva,
Araka'e piko repáyta?
Araka'e piko repu'ãta?
10 “Erambi'imi, ha upéi eke.
Embojo'a nde po ne akã guýpe
ha epytu'u”.
11 Mondaháicha
tekotevẽ ho'áta nde ári,
kyse ipópe guáicha.

12 Heko añávante
oiko oñe'ẽ rei hapicháre.
13 Omaña sayke, heko rei,
ha he'ívape oporombotavyse.
14 Ivaíva mante ipy'ápe
oguereko,
ha opa rupi oporomoingo vaipa.
15 Upévare,
peichaháguinte oñehundíne,
peteĩ tesa pirĩme
oikopáne hese.
Ñandejára mbopochyha
16-19 Siéte mba'e oime
Ñandejárape ombopochýva:
ojejapóva ha ijapúva,
oporojuka reíva,
oporomoñuhãva,
omboja reíva hapicháre,
oporomoingo vaíva
ha hembiapo vaisénteva voi.
Myakãratĩ rehegua
20 Che ra'y,
ejapóke nde ru rembipota,
aníke nde resarái
nde sy remimbo'égui.
21 Ereko mante
nde py'a pýpe,
ha mbo'ýicha emoĩ nde ajúri.
22 Umíva ne sãmbyhýne,
oñangarekóne nde rehe
reke aja, ha repay rire,
oñemongetáta ne ndive.

23 Tembiapoukapy niko
tataindy,
temimbo'e katu oporohesape.
Ha umi mba'e ojapóva
oikovéne opa ára.
24 Nde pe'áne kuña vaígui,
ha nde rapicha rembireko
ijuru he'ẽvagui.
25 Ani rehecha ramo iporãha,
anítei hesa rory nemoñuhã.
26 Kuña vai oñeme'ẽ ramo
oimeháicha rei,
omendáva ombohypa nde rekove.
27 Ikatu piko oime okai'ỹre
ojatapýva hapypa'ũme?
28 Ikatu piko oime okai'ỹre
tata rehe opyrũva?
29 Péicha avei oñenóva
hapicha rembireko ndive.
Ojapo ramo upéva,
ndojeheja rei chéne chupe.
30 Mondaha noñemotĩri
omondárõ iñembyahýigui,
31 ojekuaárõnte
omyengoviáne hetaitevépe
ha opa oguerekóva ome'ẽne.
32 Omendáva ndive oikóva
naiñakã porãi,
ha ipo rupi oñehundi.
33 Ojeja'o ha oñenupãne,
ha oñemotĩháre oikovéne.
34 Hakate'ỹva hembirekóre
ipochýne,
ha ndéve, ndejuhuhápe,
ndoheja rei chéne.
35 Mba'eve reikuave'ẽva
naiporã mo'ãi chupe,
heta hetave ramo jepe.