1 El corazón del rey se bifurca como los ríos,
pero en manos del Señor sigue los planes divinos.
2 El hombre cree que todo camino es recto,
pero el Señor pondera los corazones.
3 Al Señor le agrada que se le hagan ofrendas,
pero más le agrada que se haga justicia.
4 Esto es pecado: Los ojos altivos,
el corazón orgulloso y los planes malvados.
5 Si piensas lo que haces, tendrás abundancia;
si te apresuras, acabarás en la pobreza.
6 Amontonar tesoros a base de mentiras
es una ilusión que te conduce a la muerte.
7 A los impíos los destruye su propia rapiña,
porque se rehúsan a hacer justicia.
8 El malvado va por caminos torcidos,
pero el hombre honrado actúa con rectitud.
9 Es mejor vivir en la azotea de la casa
que compartir la casa con una esposa agresiva.
10 El impío tiene sed de maldad;
no considera a nadie digno de compasión.
11 Castiga al blasfemo, y el simple se hará sabio;
aconseja al sabio, y este aprenderá su lección.
12 El justo observa la casa del impío,
y lo ve cuando es trastornado por el mal.
13 El que cierra su oído al clamor del pobre
tampoco será escuchado cuando pida ayuda.
14 La dádiva discreta calma el enojo;
el don disimulado apacigua la furia.
15 El justo se alegra cuando se hace justicia,
pero los malvados se ponen a temblar.
16 Quien se aparta del camino de la sabiduría
acaba entre las legiones de muertos.
17 Si amas los placeres, acabarás en la pobreza;
el gusto por el vino y los perfumes no te hará rico.
18 El malvado pagará el rescate del justo;
el impío sufrirá en lugar del hombre recto.
19 Es mejor vivir en el desierto
que convivir con mujer pendenciera y agresiva.
20 Riquezas y perfumes hay en la casa del sabio;
en la casa del necio solo hay despilfarro.
21 Ve en pos de la justicia y la misericordia,
y hallarás vida, justicia y honra.
22 El sabio conquista la ciudad más protegida,
y derriba la fortaleza más confiable.
23 El que cuida su boca y su lengua
se libra de muchos problemas.
24 Al que es burlón y soberbio
también se le llama insolente.
25 El perezoso se muere de deseos,
pero no es capaz de ponerse a trabajar.
26 Todo el tiempo se lo pasa codiciando.
En cambio, el hombre justo da sin tacañerías.
27 El sacrificio de los impíos es repugnante,
¡y más aún si se ofrece con maldad!
28 El falso testimonio es desechado;
el que sabe escuchar puede hablar siempre.
29 El hombre impío finge firmeza;
el hombre recto es firme en sus caminos.
30 Ante el Señor nada vale el sabio,
ni el inteligente ni el consejero.
31 Presto está el caballo para entrar en combate,
pero la victoria está en manos del Señor.
1 Mburuvicha guasu py'apy,
ysyrýicha Ñandejára pópe,
oisãmbyhýva oipotahápe.

2 Yvypóra oimo'ã umi hape,
iporã ha naikarẽiha,
Ñandejára katu oikuaa
ipy'apy.

3 Teko joja ha heko pegua,
Ñandejárape guarã
iporãve mymba jukágui. ,*f**

4 Tesa ñarõ, py'a jererovu,
ha teko aña,
umíva mba'e vai.

5 Ikatupyrýva rembiapo,
mba'e porã memete,
ha umi vai vaínte
omba'apóva
opa mboriahúpe.

6 Mba'e reta ojehupytýva
japúpe,
pya'e opa rei
ha ñande reraha manóme.

7 Umi heko añávape,
heko añangue voi
oguerotyryry,
ndoikoséi rupi teko jojápe.

8 Oporojukáva rape ikarẽ,
heko potĩva katu
hembiapo porã.

9 Iporãve ojeiko okápe
ojeiko rangue peteĩ ógape
kuña jero ndive.

10 Heko añáva
ivaívante voi ojapose,
ndoiporiahurerekói
hapichápe.

11 Heko mirĩva iñaranduve,
ohechárõ hova atãva
oñenupãha,
iñarandúva katu
oikuaa kuaave
ojeheko mbo'e rupi.

12 Tupã, upe heko jojáva,
oma'ẽ heko añáva rógare,
ha hembiapo vaívape ohundi.

13 Umi ijapysa ombotýva
ikangýva rembijerurépe,
chupe noñehendúi chéne
oikotevẽ jave.

14 Jopói
kirirĩháme oñeme'ẽva
ombopy'a guapy ipochývape,
tova mokõi megua katu,
ohatapyñave pochy.

15 Hekojojávape ombovy'a
mba'e porã ojapóva,
heko añávape guarã katu,
upéva mba'e vai.

16 Akã porã rekógui osẽva
omanóva retãme ohóne.

17 Jeiko porãnte ohayhúva,
upéi opa tekotevẽme,
karu guasu ha kaguýnte
oipotáva
ndoguereko mo'ãi mba'eve.

18 Heko añáva oñeme'ẽta
heko jojáva rendaguépe,
ijapeguy peguáva katu,
ijoheipyrévare.

19 Iporãve ojeiko
yvy ojeiko'ỹháme,
kuña jero pire vai ndive
ojeiko rangue.

20 Iñarandúva rógape
heta mba'e hepýva
ha hyakuã porãva oĩ,
itavýva katu ho'upa rei
opa oguerekóva.

21 Tekojoja
ha teko jeroviaha ohekáva
oikovéta,
hekojojáta, ha ojererohorýta.

22 Iñarandúva
oñemomba'e
imbaretéva retãre
ha oity yvýre umi mba'e
ojeroviaha.

23 Ombotýva ijuru
ha iñe'ẽ rakate'ỹva,
ndoikéi jejopy reípe.

24 Ojejapo ha ijuru atãvare
oje'e ojechaukasenteha.

25 Iñate'ỹvape ojuka
imba'e pota rei,
ha'e nomba'aposéigui.

26 Heko añáva
ára pukukue oipotapa,
iñarandúva katu
ome'ẽ ipy'aite guive.

27 Ñandejárape ombojeguaru
iñañáva mba'e kuave'ẽ,
oikuave'ẽgui tova mokõime.

28 Omboja reíva hapicháre
oñehundíta,
iñarandúva katu
oñehendúne opa ára.

29 Tekove aña hova atã,
ha oikóva hekópe
omoĩ porã hekove.

30 Arandu, mba'e kuaa
ha jeheko mbo'e
Tupã renondépe
ndaha'éi mba'eve.

31 Nambyape porã ramo jepe
ñane renda ñorãirõrã,
Ñandejára rupi jeýnte
ñasẽ porã.