1 La respuesta amable calma la ira;
la respuesta grosera aumenta el enojo.
2 La lengua sabia adorna el conocimiento;
la boca de los necios profiere tonterías.
3 Los ojos del Señor están en todas partes,
y observan a los malos y a los buenos.
4 La lengua apacible es árbol de vida;
la lengua perversa daña el espíritu.
5 El necio desprecia la corrección de su padre;
el que la acata, alcanza la prudencia.
6 En la casa del justo siempre hay abundancia;
en las ganancias del impío siempre hay problemas.
7 La boca de los sabios imparte conocimientos;
el corazón de los necios hace todo lo contrario.
8 El Señor aborrece las ofrendas de los impíos,
pero recibe con agrado la oración de los rectos.
9 El Señor aborrece el camino del impío,
pero ama al que va en pos de la justicia.
10 Para el descarriado, la corrección es molesta;
pero aborrecerla conduce a la muerte.
11 Ante el Señor están la muerte y el sepulcro,
¡y también el corazón de los seres humanos!
12 Al burlón no le gusta que lo reprendan,
ni tampoco se junta con los sabios.
13 Un corazón alegre le hace bien al rostro,
pero las penas del corazón abaten el ánimo.
14 El corazón entendido tiene hambre de saber;
la boca del necio se alimenta de tonterías.
15 Si estás triste, todos los días son malos;
si estás feliz, todos los días son de fiesta.
16 Es mejor lo poco, con el temor del Señor,
que lo mucho, con muchos problemas.
17 Es mejor comer legumbres con amor,
que comer carne de res con odio.
18 El hombre iracundo provoca conflictos;
el que se controla, aplaca las rencillas.
19 El perezoso va por una senda espinosa;
el hombre recto camina como en una calzada.
20 El hijo sabio hace feliz a su padre;
el hijo necio hace infeliz a su madre.
21 Al necio, ser necio lo hace feliz,
pero el que es entendido corrige sus pasos.
22 Los planes fracasan por falta de consejos,
pero triunfan cuando hay muchos consejeros.
23 El hombre es feliz cuando sabe responder;
¡y qué buena es una respuesta oportuna!
24 Para el entendido, la vida es un camino ascendente
que lo aleja de caer en el sepulcro.
25 El Señor destruye la casa de los soberbios,
pero afirma el patrimonio de la viuda.
26 Al Señor le repugnan los planes malvados,
pero las palabras amables le son aceptables.
27 El que es ambicioso trastorna su casa,
pero el que desprecia el soborno vivirá.
28 El justo piensa bien, antes de responder;
la boca de los impíos profiere malas palabras.
29 El Señor está lejos de los impíos,
pero oye la oración de los justos.
30 La luz de los ojos alegra el corazón,
y las buenas noticias fortalecen los huesos.
31 El que presta oído a las advertencias de vida,
convivirá con los sabios.
32 Despreciar la disciplina es no apreciarse uno mismo;
obedecer la corrección es poseer entendimiento.
33 El temor del Señor corrige y da sabiduría;
antes que honra, humildad.
1 Mbegue katu porã
ñañe'ẽrõ ñande rapichápe
ipochy jera,
ñañe'ẽ pohýirõ
ñambo pochyve.

2 Iñarandúva jurúgui
osyry mba'e kuaa,
itavýva jurúgui katu
ochororo ñe'ẽ rei.

3 Ñandejára
omaña opa rupi,
ha ohecha iñañávape
ha imba'e porãvape

4 Ijuru potĩva
oporomoingove
ijuru ky'áva katu
oporojopi rasy.

5 Itavýva
naiñe'ẽ rendúi itúvape,
ojapóva pe chupe oje'éva,
iñakã porã.

6 Heko jojáva rogapýpe
oĩ heta mba'e,
iñañáva pópe oguahẽva,
opa rei.

7 Iñarandúva
omosarambi mba'e kuaa,
itavýva katu nahániri.

8 Ñandejára ndohechaséi
iñañáva mba'e kuave'ẽ,
heko jojáva ñembo'e
ha'e ohendu.
9 Ñandejára
ndaija'éi heko vaívare,
heko jojávape ha'e ohayhu.

10 Tape porã ohejáva
oñenupã rasýta,
naiñe'ẽ renduséiva omanóta.

11 Ñandejára ohechapa
ñemano ha yvykua,
ko'yteve
upe ñande py'apýpe jarekóva.

12 Umi ojejapóva
ndoipotái oñemongavaju,
ha iñarandúvare ndojehe'ái.

13 Ipy'a rorýva,
hováre ohechauka,
ipy'a rasýva katu
tĩndyhápe oiko.

14 Iñarandúva
oñeha'ã oikuaave,
itavýva katu
výro reípe oiko.

15 Ojejopy vaívape guarã
opa ára ivai,
ovy'ávape guarã katu
arete meme.

16 Iporãvéko ñane mboriahu
ha Tupãme ñamomba'e,
heta mba'e jareko rangue
ha jaiko kyhyje pópe.

17 Iporãve ja'u kumanda
ñande rayhúva ndive
ja'u rangue so'o kyra
ñande rayhu'ỹva ndive.

18 Ipochy reíva
oporomoñorãirõ,
hasýpe ipochýva
oporomoingo porã.

19 Iñate'ỹvape guarã
oimeraẽ tape iñuatĩ,
heko jojáva rape katu
ipotĩ porã.

20 Mitã iñakã porãva
ombovy'a itúvape,
itavýva katu
ojahéi isýre.

21 Itavýva ombovy'a
itavývape jeýnte
iñakã guapýva katu
oiko hekópe.

22 Ndaiporihápe ñemongeta
mba'eve nosẽ porãi,
Tape rehechauka heta ramo,
oiko tembiapo.

23 Ñe'ẽ ñame'ẽva hendápe,
oporombovy'a,
ha oñekotevẽ jave
ñame'ẽrõ, ho'a porã.

24 Iñakã porãva oiko
tape oporomoingovévare,
ha upéicha ojei ikuararãgui.

25 Ñandejára oity
ojejapóva róga,
iména manóva yvy katu
ndohejái oñemonda.

26 Ñandejára ndaija'éi
hembiapo vaisévagui,
ñe'ẽ ipotĩva katu
ha'e ohenduse.

27 Imba'e potáva ohundi hóga,
oñembopopegua'ỹva katu
oikovéta.

28 Heko jojáva
ojepy'a mongeta raẽ
oporombohovái haguã,
heko añáva jurúgui
katu ochororo mba'e vai.

29 Ñandejára mombyry oĩ
heko añávagui,
heko jojáva ñembo'e katu
ha'e ohendu.

30 Tesa horýva ñane mbovy'a,
ha marandu porã
ñane mokyre'ỹ.

31 Ohendúva ñemoñe'ẽ porã
oikóne iñarandúva apytépe.

32 Omboykéva ñemoñe'ẽ
ijehénte ojahéi,
iñe'ẽ rendúva katu
iñaranduve.

33 Ñandejárape
ñamomba'érõ,
jajeheko mbo'e
ñane arandu haguã,
ñande tuicha haguã
ñane michĩ raẽ vaerã.