Los hermanos de José regresan con Benjamín
1 El hambre dominaba en la tierra,
2 así que al consumirse todo el trigo que habían llevado de Egipto, su padre les dijo:
«Regresen a Egipto, y compren algo de alimento para nosotros.»
3 Pero Judá respondió y dijo:
«Ese hombre claramente nos hizo esta advertencia: “Si no traen a su hermano con ustedes, no volverán a verme.”
4 Nosotros iremos a comprar alimentos, solo si tú envías a nuestro hermano con nosotros.
5 Si no lo envías, nosotros no iremos. Ese hombre claramente nos dijo: “Si no traen a su hermano con ustedes, no volverán a verme.”»
6 Entonces dijo Israel:
«¿Por qué me hicieron ese daño, de hacerle saber a ese hombre que tenían otro hermano?»
7 Ellos respondieron:
«Ese hombre nos hacía muchas preguntas acerca de nosotros y de nuestra familia. Nos preguntaba: “¿Vive todavía su padre? ¿Tienen algún otro hermano?” Y nosotros respondimos a sus preguntas. ¿Cómo íbamos a saber que él nos diría: “Traigan aquí a su hermano”?»
8 Entonces Judá le dijo a Israel, su padre:
«Envía al niño conmigo, y nos prepararemos para partir. Así no moriremos, sino que seguiremos con vida tú y nosotros y nuestros hijos.
9 Yo te respondo por él. Será a mí a quien le pidas cuentas. Si no te lo devuelvo, ni lo pongo delante de ti, para siempre seré ante ti el responsable.
10 Si no nos hubiéramos tardado tanto, ¡ya hubiéramos ido y venido dos veces!»
11 Entonces Israel su padre les respondió:
«Si así tiene que ser, ¡adelante! Pongan en sus sacos de lo mejor que tenemos, y llévenle a ese hombre un regalo: un poco de bálsamo, un poco de miel, aromas, mirra, nueces y almendras.
12 Lleven también una doble cantidad de dinero, junto con el dinero que encontraron en la boca de sus sacos. Tal vez fue una equivocación.
13 Tomen también a su hermano, y prepárense para volver con ese hombre.
14 Que el Dios omnipotente haga que ese hombre se compadezca de ustedes y les devuelva a su otro hermano, y también a Benjamín. Y si he de quedarme sin hijos, ¡pues sin hijos me quedaré!»
15 Los hermanos tomaron consigo el regalo, una doble cantidad de dinero, y a Benjamín, y se dispusieron a partir hacia Egipto. Al llegar, se presentaron ante José.
16 Cuando José vio que Benjamín estaba con ellos, le ordenó al mayordomo de su casa:
«Lleva a estos hombres a mi casa, y mata una res y prepárala, porque hoy al mediodía estos hombres comerán conmigo.»
17 El mayordomo cumplió las órdenes de José, y llevó a los hermanos a su casa.
18 Al ver los hermanos que eran llevados a la casa de José, les dio miedo y dijeron:
«Nos han traído aquí por el dinero que antes fue devuelto en nuestros sacos. Nos han tendido una trampa. Nos atacarán y nos harán sus esclavos, junto con nuestros asnos.»
19 Se acercaron entonces al mayordomo de la casa de José, y a la entrada de la casa hablaron con él.
20 Le dijeron:
«¡Ay, señor nuestro! En realidad, al principio nosotros vinimos a comprar alimentos.
21 Pero sucedió que, cuando llegamos al mesón y abrimos nuestros costales, ¡ahí estaba el dinero de cada uno de nosotros, en la boca de su costal! ¡Todo nuestro dinero, completo! Pero lo hemos vuelto a traer con nosotros.
22 También hemos traído más dinero para comprar alimentos. ¡No sabemos quién pudo haber puesto nuestro dinero en nuestros costales!»
23 El mayordomo les respondió:
«Tranquilos. No tengan miedo. Yo recibí el dinero de ustedes. El Dios de ustedes y del padre de ustedes habrá puesto ese tesoro en sus costales.»
Y les entregó a Simeón.
24 Y el mayordomo llevó a los hermanos a la casa de José. Allí les dio agua, y ellos se lavaron los pies, y él dio de comer a los asnos de ellos.
25 Mientras esperaban que José llegara al mediodía, pues habían oído que allí habrían de comer, ellos prepararon el regalo.
26 Cuando José llegó a la casa, ellos le presentaron el regalo que habían llevado a la casa, y se inclinaron hasta el suelo delante de él.
27 José les preguntó cómo estaban, y dijo:
«¿Cómo está el padre de ustedes, el anciano de quien me hablaron? ¿Vive todavía?»
28 Ellos respondieron:
«Nuestro padre está bien, y todavía vive.»
Y se inclinaron ante él con reverencia.
29 José levantó los ojos y vio a Benjamín, su hermano por parte de madre, y dijo:
«¿Este es su hermano menor, de quien ustedes me hablaron?»
Y añadió:
«Que Dios tenga misericordia de ti, hijo mío.»
30 Pero por causa de su hermano, José se sintió muy conmovido; así que apresuradamente buscó dónde llorar. Entró entonces en su aposento, y ahí lloró.
31 Pero se contuvo y, luego de lavarse la cara, salió y dijo:
«Sirvan la comida.»
32 A José le sirvieron aparte, lo mismo que a sus hermanos. También les sirvieron aparte a los egipcios que comían con él, porque los egipcios no pueden comer con los hebreos, pues para ellos es algo repugnante.
33 Los hermanos de José se sentaron delante de él, según su primogenitura, de mayor a menor y en el orden de sus edades. Y unos a otros se miraban, totalmente atónitos.
34 José tomó de las viandas que tenía delante de él, y se las dio, pero la porción de Benjamín era cinco veces mayor que la de cualquiera de ellos. Y ellos bebieron y se alegraron con él.
Benjamín oho Egíptope
1 Canaánpe ivaive ohóvo upe ñembyahýi. 2 Opáma ohóvo Jacob rógape trígo ojegueru vaekue Egíptogui. Ha Upémarõ ha'e he'i ta'ýra kuérape:
—Tapeho jey Egíptope ha pejogua ñandéve trígo.
3 Judá he'i:
—Pe karai Egipto sãmbyhyhára he'i porã vaekue oréve ndoroike mo'ãiha hendápe, ndohói ramo ore ndive ore ryvy. 4 Remondo ramo ore ndive ore ryvy rohóta rojogua ndéve trígo 5 ỹrõ katu ahániri. Upe karai he'i porã vaekue: “Aníke peju che rendápe hese'ỹ!”
6 Jacob he'i chupe kuéra:
—Maerã voi piko peje chupe oĩha pende ryvy imitãvéva?
7 Ha'e kuéra he'i:
—Ha'énte voi oñepyrũ oporandu oréve ha he'i: “Oikove gueteripa pende ru? Oĩvépa ambue pende ryvy?” Ha ore niko romombe'úta mante chupe ha'e oporandúva. Mba'éicha piko roikuaáta he'ítaha: “Pejúke pende ryvy ndive”?
8 Judá he'i itúvape:
—Eheja toho che ndive upe mitã ha toroho pya'e. Ani ñamanomba jepe ñembyahýigui. 9 Topẽ che rehe ndagueruvéi ramo ndéve ko mitã ha tapyta ijaheipy ramo ne renondépe opa árape guarã. 10 Ipuku reíma niko hína. Aréma roju jey vaerã mo'ã!
11 Itúva he'i chupe kuéra:
—Pejapo katu upe pejéva upéicha ramo. Pemoĩ mba'e iporã porãvéva ko'a pegua pende vosápe ha peraha jopói ramo upe karaípe. Pemoĩ mimi aysy, eíra, mba'e ryakuã porã, insiénso, manduvi ha manduvi guasu. 12 Upe trígo repyrã pembojo'a, ha peme'ẽ jey chupe upe trígo repykue opyta vaekue pende vosa jurúpe. Oime vaerã niko ojavy ra'e hikuái. 13 Toho pene ndive pende ryvy ha tapeho pya'e. 14 Tupã Ipu'akapáva tomoheñói upe karai py'ápe poriahurereko ha topoi pende ryke'y opyta vaekuégui ha Benjamíngui. Ha che apyta ramo che ra'y kuéra rehe'ỹ, toiko oikóva che hegui.
Jejuhu jey José ndive
15 Ha'e kuéra ogueraha upe jopoirã, trígo repy jo'a ha Benjamín ave, oje'ói Egíptope ha oguahẽ José rendápe. 16 José ohecha Benjamín ouha hendive kuéra ha he'i hóga rerekuápe:
—Eraha ko'ã kuimba'e ógape. Ejuka peteĩ che rymba ha embichy ñandéve so'o. Ha'e kuéra okarúta che ndive ko asajépe.
17 Ha'e ojapo José he'i haguéicha ha omoirũ umi kuimba'épe José rógape. 18 Ha'e kuéra oñemondýi ojererahágui José rógape ha he'i ojupe: “Kóva oiko hína ñande rehe oñemoinge haguére trígo repykue ñande vosápe. Upévare ondyrýta hikuái ñande rehe peteĩ sapy'aitépe, oipe'áta ñande hegui ñane rymba vúrro ha ñande reraháta hembiguairã.” 19 Ha oguahẽvo hikuái óga rokẽme, oñemboja óga rerekua rendápe, 20 ha he'i:
—Nde karai, ore niko rojúma vaekue ko'ápe rojoguávo trígo. 21 Roho jeývo ore rógape ropyta ropytu'u tapépe ha roipe'ávo ore vosa, rojuhu peteĩ-teĩ vosa jurúpe ore trígo repykue. Ko'ágã rogueru rome'ẽ jey haguã upéva hekopete. 22 Rogueru avei trígo rojoguaséva pende hegui repyrã. Ore ndoroikuaái mávapa omoĩ ra'e upe trígo repykue ore vosápe.
23 José róga rerekua he'i chupe kuéra:
—Ani pejepy'apy! Tupã pende Jára ha pende ru Jára omoĩne ra'e pene mba'erã. Peẽ peme'ẽ vaekue chéve pende trígo repykue.
Upéi oguenohẽ hendápe kuéra Simeón. 24 Upe óga rerekua omoguahẽ chupe kuéra José rógape, omoĩka y ojepyhéi haguã ha omongaruka hymba vúrro kuéra. 25 Upérõ ha'e kuéra oguenohẽ ijopói oguahẽ mboyve José. Oje'e niko chupe kuéra okarutaha hikuái José ndive. 26 Oikévo José hógape, ojayvy joa henondépe ha ome'ẽ chupe ijopói. 27 Ha'e omomaitei chupe kuéra ha oporandu:
—Pende ru tujami peñe'ẽ hague chévepa oikove gueteri? Mba'éichapa oiko ha'e?
28 Ha'e kuéra he'i chupe:
—Ore ru oikove gueteri ha hesãimínte hína!
Oñesũ ha ojayvy hikuái henondépe. 29 Upérõ José oma'ẽ ijerekuévo ha ohecha Benjamínpe, ityvýra isýgui guare, ha he'i:
—Kóva piko pende ryvy imitãvéva peñe'ẽ hague chéve?
Ha he'i Benjamínpe:
—Tupã ta nde rovasa che ra'y!
30 José ipirĩmbaite ha hesay mo'ã ohechávo ityvýrape. Ndaikatu véima ramo ojejoko, osẽ pya'e upégui ha oike ikotýpe. Upépe oñemoĩ hasẽ. 31 Upéi ojovahéi ha ojejoko porã rire osẽ okápe ha he'i:
—Néike! Jaguapy katu jakaru!
32 José okaru peteĩ mesápe, ambue mesápe oñemongaru Jacob ra'y kuéra ha Egiptogua katu okaru ambue hendápe. Ha'e kuéra ndokaruséi hebréo kuéra ndive ndojapoígui mba'eve ramo chupe kuéra. 33 José ryke'y kuéra oguapy henondépe ha oñemoĩ hikuái ojoykére, oñepyrũvo ijypykuévagui, oguahẽ meve ipahaguévape, upéicha he'ígui José. Ha'e kuéra ohecha ramó upéva ha oma'ẽ joa ojohováre. 34 José oguenohẽka ohóvo peteĩ-teĩme hembi'urã imeságui voi, ha Benjamínpe hetave ome'ẽka. José ha ityke'ýra kuéra ho'u kaguy oñondive ha tuicha ovy'a.