Los Diez Mandamientos
(Ex 20.1-17)
1 Moisés llamó a todo Israel, y les dijo:
«Oye, Israel, los estatutos y decretos que yo pronuncio hoy en tus oídos. Apréndelos y asegúrate de ponerlos por obra.
2 El Señor nuestro Dios hizo un pacto con nosotros en Horeb.
3 Este pacto no lo hizo el Señor con nuestros padres, sino con todos nosotros, los que hoy estamos aquí con vida.
4 En el monte el Señor habló con ustedes cara a cara, desde en medio del fuego.
5 Yo estaba entonces entre el Señor y ustedes, para comunicarles la palabra del Señor, pues ustedes tuvieron temor del fuego y no subieron al monte. Y el Señor dijo:
6 »“Yo soy el Señor tu Dios. Yo te saqué de la tierra de Egipto, donde vivías como esclavo.
7 »”No tendrás dioses ajenos delante de mí.
8 »”No te harás imagen, ni semejanza alguna de lo que está arriba en el cielo, ni abajo en la tierra, ni en las aguas debajo de la tierra.
9 No te inclinarás ante ellas, ni las honrarás, porque yo soy el Señor tu Dios, fuerte y celoso. Yo visito en los hijos la maldad de los padres que me aborrecen, hasta la tercera y cuarta generación,
10 pero trato con misericordia infinita a los que me aman y cumplen mis mandamientos.
11 »”No tomarás en vano el nombre del Señor tu Dios, porque yo, el Señor, no consideraré inocente al que tome en vano mi nombre.
12 »”Observarás el día de reposo y lo santificarás, como yo, el Señor tu Dios, te lo he ordenado.
13 Durante seis días trabajarás y harás toda tu obra,
14 pero el día séptimo es de reposo en honor del Señor tu Dios. No harás en él ningún trabajo. Ni tú, ni tu hijo, ni tu hija, ni tu siervo, ni tu criada, ni tu buey, ni tu asno, ni ningún animal tuyo, ni el extranjero que viva dentro de tus ciudades, para que descansen tu siervo y tu criada lo mismo que tú.
15 Acuérdate de que fuiste siervo en tierra de Egipto, y que yo, el Señor tu Dios, te saqué de allá con mano fuerte y brazo extendido. Por eso yo, el Señor tu Dios, te ordeno que observes el día de reposo.
16 »”Honrarás a tu padre y a tu madre, como yo, el Señor tu Dios, te lo he ordenado, para que tu vida se alargue y te vaya bien en la tierra que yo, el Señor tu Dios, te doy.
17 »”No matarás.
18 »”No cometerás adulterio.
19 »”No robarás.
20 »”No presentarás falso testimonio contra tu prójimo.
21 »”No codiciarás la mujer de tu prójimo, ni su casa, ni su tierra, ni su siervo, ni su esclava, ni su buey, ni su asno, ni nada que le pertenezca a tu prójimo.”
El terror del pueblo
(Ex 20.18-26)
22 »El Señor dirigió estas palabras a toda su congregación en el monte, desde el fuego, la nube y la oscuridad. Las pronunció con voz potente, y no añadió más. Las escribió en dos tablas de piedra, que me entregó a mí.
23 Y cuando todos ustedes, los príncipes y ancianos de sus tribus, oyeron la voz, que salía de en medio de las tinieblas, y vieron que el monte estaba envuelto en llamas, vinieron a verme
24 y dijeron: “Ya hemos visto que el Señor nuestro Dios nos ha mostrado su gloria y su grandeza. También hemos oído su voz salir desde el fuego. Hoy hemos visto que el Señor habla a los mortales, y que estos aún siguen con vida.
25 Ahora bien, este gran fuego podría consumirnos; y si oímos otra vez la voz de nuestro Señor y Dios, seguramente moriremos. ¿Por qué tenemos que morir?
26 Y además, ¿qué somos los mortales, para oír la voz del Dios viviente hablar de en medio del fuego, como nosotros la oímos, y aún seguir con vida?
27 Acércate tú al Señor nuestro Dios, y atiende todo lo que él te diga, y luego tú nos repetirás todo lo que el Señor nuestro Dios te diga, y nosotros oiremos y actuaremos.”
28 »El Señor oyó la voz de sus palabras, cuando ustedes me hablaban, y me dijo: “Ya he oído la voz de este pueblo, y las palabras que ellos te han dicho. Y todo lo que han dicho está bien.
29 ¡Cómo quisiera yo que tuvieran tal corazón, que me temieran y cumplieran siempre todos mis mandamientos, para que a ellos y a sus hijos les fuera siempre bien!
30 Ve y diles que regresen a sus tiendas;
31 y tú, quédate aquí conmigo, que voy a decirte todos los mandamientos y estatutos y decretos que les enseñarás, para que los pongan por obra en la tierra que yo les doy en posesión.”
32 »Asegúrense, pues, de hacer lo que el Señor su Dios les ha ordenado. No se aparten ni a la derecha ni a la izquierda.
33 Sigan por el camino que el Señor su Dios les ha ordenado seguir, para que les vaya bien y vivan muchos años en la tierra que van a poseer.
Umi 10 tembiapoukapy
(Ex 20.1-17)
1 Moisés ombyaty opa Israel ñemoñarépe ha he'i chupe kuéra:
—Peẽ Israel ñemoñare, pehendúke opa ko'ã tembiapoukapy ame'ẽva peẽme ko árape. Perekóke pene akãme ha pejapo opa mba'e umívape oje'éva. 2 Yvyty Horébpe Tupã Ñandejára ojapo vaekue ñe'ẽ me'ẽ, 3 ndaha'éi pende ru kuéra ndive, ñane ndive uvei, jaikovéva gueteri ko'ágã. 4 Yvyty ru'ãme Ñandejára oñe'ẽ vaekue peẽme oma'ẽvo pende rehe tata apytégui ha peẽ avei pema'ẽvo pe tata rehe ha'e oĩháme. 5 Che aime vaekue upépe ha'e haguã peẽme upe Ñandejára he'íva, peẽ niko pekyhyje tatágui ha ndapejupíri yvytýpe. Ñandejára he'i:
6 —Che hína Tupã nde Jára roguenohẽ vaekue Egíptogui, tembiguái rekógui.
7 Ani rereko ambue tupã che ykére.
8 Ani rejapo mba'eveichagua ta'ãnga, taha'e yvagapegua, taha'e yvy arigua, taha'e ypegua oikóva ra'ãnga. 9 Ani reñesũ mba'eveichagua ta'ãnga renondépe térã remomba'e guasu chupe. Cháke che hína Tupã nde Jára ha ndaipotái che myengovia avavére. Ainupã pochýta umi oñemoĩvape che rehe ha ita'ýra kuérape, ñemoñare mbohapyha térã irundyha peve. 10 Umi che rayhúvape katu ha ojapóva che rembiapoukapy ha iñemoñarépe, aiporiahurereko opa árape.
11 Ani reiporu Tupã nde Jára réra rejapo haguã ivaíva, cháke che hína Tupã nde Jára ha ainupã pochýta pe oiporu vaívape che réra.
12 Embyaje pytu'uha ára ha embyarete, Tupã nde Jára he'i haguéicha ndéve. 13 Rerereko 6 ára remba'apo haguã. 14 Ára 7 katu pytu'uha ára ha remboyke vaerã chéve guarã. Pe árape nderejapói vaerã mba'eveichagua tembiapo ha ani ojapo avei nde ra'y, nde rajy, ne rembiguái kuimba'éva térã kuñáva, ne rymba guéi térã ne rymba vúrro, térã mba'eveichagua mymba rerekóva, térã mombyrygua oikóva ne retãme, ikatu haguã ne rembiguái kuimba'éva ha kuñáva opytu'u ndéicha avei. 15 Ne mandu'a nde avei reiko hague tembiguái ramo Egíptope ha che, Tupã nde Jára, roipe'a hague upégui pyapy mbaretépe. Upévare ha'e ndéve rembyarete haguã ára 7ha.
16 Ehayhu nde ru ha nde sýpe, che, Tupã nde Jára, ha'e haguéicha ndéve, ikatu haguã opa mba'e osẽ porã ndéve ha reikove puku pe yvýpe che ame'ẽtava ndéve.
18 Ani reiko tembireko ne mba'e'ỹva ndive.
19 Ani remonda.
20 Ani remboja rei mba'eve nde rapicháre.
21 Ani reñemyakã vai nde rapicha rembirekóre, térã reipota ne mba'erã hóga, ijyvy, hembiguái, hymba guéi, hymba vúrro, térã oime raẽ mba'e imba'e teéva.
Israel ñemoñare okyhyje
(Ex 20.18-26)
22 Ko'ãva hína umi tembiapoukapy Ñandejára he'i vaekue oñe'ẽ hatãvo tata ha arai ypytũ apytégui, peñembyaty ramo guare yvytýpe. Upéi noñe'ẽvéi ha ohai ko'ã ñe'ẽ mokõi ita pehẽnguére ha ome'ẽ chéve.
23 Pe yvyty ojejaho'ipa ramo tatápe ha peẽ pehendu pe ñe'ẽ osẽva araígui, pende ruvicha kuéra ou che rendápe, 24 ha he'i chéve:
—Tupã ore Jára ohechauka oréve ituichapa ha imimbipa oñe'ẽ ramo pe tata apytégui! Ko árape rohecha peteĩ kuimba'e ikatuha oikove ohendu rire Tupã oñe'ẽ ramo chupe. 25 Iporãve jepe norohenduvéi ramo chupe. Pe hata ore mongyhyje etéva ore rundi mba'e vaerã. Roikuaa porã romanotaha rohendu jey ramo Tupã oñe'ẽ ramo oréve. 26 Araka'e piko oikove vaekue peteĩ yvypóra ohendu rire oñe'ẽ ramo chupe tata apytégui Tupã oikovéva? 27 Tereho jeýna nde hendápe, ha ehendu opa mba'e he'íva Tupã Ñandejára. Upéi eju, ha ere jey oréve. Ore rohendúta ha rojapóta ha'e oipotáva.
28 Tupã ohendu rire ko'ã mba'e he'i chéve: “Ahendu pe he'íva Israel ñemoñare, ha nde'i reíri ko. 29 Hánga'u opyta kóva iñakãme! Hánga'u che apo mba'e ramo opa ára ha ojapo hikuái che rembiapoukapy ikatu haguã opa mba'e osẽ porã chupe kuéra ha iñemoñarépe! 30 Tereho ha ere chupe kuéra oho jey haguã hekohápe. 31 Upéi eju jey ha epyta ko'ápe che ndive ha ame'ẽta ndéve opa umi che rembiapoukapy. Emyesakã umíva Israel ñemoñarépe, ikatu haguã ojapo péicha pe tetãme che ame'ẽtava chupe kuéra.
32 Peẽ Israel ñemoñare, peñeha'ãmbaitéke pejapo opa mba'e Tupã Ñandejára he'i vaekue peẽme. Aníke pejei hembiapoukapýgui. 33 Pejapóke opa mba'e he'íva ikatu haguã osẽ porã peẽme opa mba'e ha peiko opa ára pe yvýpe ko'ágã peiketahápe.”