Rescatados del horno de fuego
1 El rey Nabucodonosor mandó que se erigiera una estatua de oro en el campo de Dura, en la provincia de Babilonia, la cual medía veintisiete metros de alto y dos y medio metros de ancho.
2 Luego el rey ordenó que se reunieran los sátrapas, magistrados, capitanes, oidores, tesoreros, consejeros y jueces, lo mismo que el resto de los gobernadores de las provincias, y que asistieran a la dedicación de la estatua que él había mandado erigir.
3 Y así, sátrapas, magistrados, capitanes, oidores, tesoreros, consejeros, jueces y demás gobernadores de las provincias hicieron acto de presencia en la dedicación de la estatua que el rey Nabucodonosor había mandado erigir.
4 El pregonero anunciaba en voz alta:
«A ustedes, pueblos, naciones y lenguas, se les ordena
5 que, al oír las bocinas y las flautas, los tamboriles, las arpas, los salterios y las zampoñas, y cualquier otro instrumento musical, se arrodillen y adoren la estatua de oro que el rey Nabucodonosor ha mandado erigir.
6 Todo el que no se arrodille ante ella ni la adore será inmediatamente arrojado a un ardiente horno de fuego.»
7 Por eso, en cuanto todos los pueblos, naciones y lenguas escucharon el sonido de bocinas, flautas, tamboriles, arpas, salterios, zampoñas y otros instrumentos musicales, se arrodillaron delante de la estatua de oro que el rey Nabucodonosor había mandado erigir, y la adoraron.
8 Por esos días, algunos caldeos aprovecharon la ocasión para acusar a los judíos.
9 Se presentaron ante el rey Nabucodonosor y le dijeron:
«¡Que tenga Su Majestad una larga vida!
10 Su Majestad ha decretado que, al oír el sonido de bocinas, flautas, tamboriles, arpas, salterios y zampoñas, y de cualquier otro instrumento musical, todos deben arrodillarse ante la estatua de oro y adorarla,
11 y que quien no se arrodille y la adore sea arrojado a un ardiente horno de fuego.
12 Pues resulta que Sadrac, Mesac y Abednego, esos judíos a los que Su Majestad puso a cargo de los negocios de la provincia de Babilonia, no respetan a Su Majestad, ya que no adoran a sus dioses ni a la estatua de oro que Su Majestad mandó erigir.»
13 Nabucodonosor se indignó mucho, y ordenó que llevaran ante él a Sadrac, Mesac y Abednego, y estos al instante fueron llevados a la presencia del rey.
14 Entonces Nabucodonosor habló con ellos, y les dijo:
«Sadrac, Mesac y Abednego, ¿es verdad que ustedes no honran a mi dios, ni adoran la estatua de oro que mandé erigir?
15 Díganme entonces si, al oír el sonido de bocinas, flautas, tamboriles, arpas, salterios y zampoñas, y otros instrumentos musicales, están dispuestos a arrodillarse ante la estatua que he mandado hacer, y adorarla. Porque si no la adoran, en ese mismo instante serán arrojados a un ardiente horno de fuego, y entonces ¿qué dios podrá librarlos de mis manos?»
16 Sadrac, Mesac y Abednego respondieron al rey Nabucodonosor:
«No tenemos por qué responder a Su Majestad acerca de esto.
17 Su Majestad va a ver que nuestro Dios, a quien servimos, puede librarnos de ese ardiente horno de fuego, y también puede librarnos del poder de Su Majestad.
18 Pero aun si no lo hiciera, sepa Su Majestad que no serviremos a sus dioses, ni tampoco adoraremos la estatua que ha mandado erigir.»
19 Entonces Nabucodonosor se llenó de ira, y su semblante cambió en contra de Sadrac, Mesac y Abednego, así que ordenó calentar el horno siete veces más de lo acostumbrado.
20 Luego ordenó que los hombres más fuertes de su ejército ataran a Sadrac, Mesac y Abednego, y los arrojaran al ardiente horno de fuego.
21 Fue así como estos jóvenes fueron atados y arrojados, junto con sus mantos, sandalias, turbantes, y toda su vestimenta, a ese candente horno de fuego.
22 La orden del rey fue tan apremiante, y el horno estaba tan candente, que las llamas mataron a quienes arrojaron a Sadrac, Mesac y Abednego,
23 mientras los tres jóvenes caían atados dentro del candente horno de fuego.
24 El rey Nabucodonosor se espantó, y rápidamente se levantó y dijo a los de su consejo:
«¿Acaso no eran tres los jóvenes que arrojaron atados al fuego?»
Ellos le respondieron:
«Así es en verdad, Su Majestad.»
25 Y el rey dijo:
«Pues yo veo a cuatro jóvenes sueltos, que se pasean en medio del fuego y sin que sufran daño alguno. ¡Y el aspecto del cuarto joven es como el de un hijo de los dioses!»
26 Dicho esto, Nabucodonosor se acercó a la puerta del horno encendido, y dijo:
«Sadrac, Mesac y Abednego, siervos del Dios altísimo, ¡salgan de allí y vengan acá!»
Entonces Sadrac, Mesac y Abednego salieron del fuego,
27 mientras los sátrapas, los gobernadores, los capitanes y los consejeros del rey se juntaban para mirar a estos jóvenes, a quienes el fuego no había podido quemarles el cuerpo, y ni siquiera un solo cabello de la cabeza. Sus vestidos estaban intactos, y ni siquiera olían a humo.
28 En ese momento, Nabucodonosor exclamó:

«Bendito sea el Dios de Sadrac, Mesac y Abednego,
que envió su ángel y libró a sus siervos,
pues confiaron en él y no cumplieron mi edicto.
Prefirieron entregar sus cuerpos
antes que servir y adorar a otro dios.
29 »Por tanto, yo decreto que todo pueblo, nación o lengua que profiera alguna blasfemia contra el Dios de Sadrac, Mesac y Abednego, sea descuartizado, y que su casa sea convertida en muladar. ¡Porque ningún dios hay que pueda salvar como este Dios!»
30 Después de esto, el rey exaltó a Sadrac, Mesac y Abednego en la provincia de Babilonia.
Ta'ãnga ñemomba'e guasu
1 Mburuvicha guasu Nabucodonosor ojapouka órogui peteĩ ta'ãnga ijyvatéva 30 métro ha ipéva 3 métro. Oho omoñembo'y peteĩ ñúme hérava Dura, tetã Babilóniape. 2 Upéi ohenoika opaichagua mburuvicha ha poguasu kuéra hetã tuichakue, oho haguã pe ta'ãnga ojapouka vaekue ñembyaretehápe. 3 Oñembyatypa rire mayma poguasu kuéra pe ta'ãnga renondépe, 4 peteĩ mburuvicha guasu rembiguái hatã osapukái ha he'i: “Pehendúke maymáva ko'a rupi peikóva, ha mayma tetã ambuegua. 5 Pehendu vove turu ipu ramo ha opaichagua mba'epu, peñesũta ha pemomba'e guasu pe ta'ãnga ojapouka vaekue mburuvicha guasu Nabucodonosor. 6 Umi noñesũiva ha nomomba'e guasúi pe ta'ãnga ojeitýta tatakua rendýpe.”
7 Upéi, oñepyrũ vove ohendu hikuái turu ha opaichagua mba'epu, oĩ haguéicha oñesũ ha omomba'e guasu pe ta'ãnga, órogui ojapouka vaekue mburuvicha guasu Nabucodonosor.
8 Oĩ upérõ Babiloniagua kuérava ohóva mburuvicha guasu Nabucodonosor rendápe omoĩ vai haguã judío kuérape. 9 He'i chupe hikuái:
—Ore ruvicha guasu, eikove puku kena. 10 Ore ruvicha guasu, nde niko ereka vaekue maymávape oñesũ ha omomba'e guasu vaerãha pe ta'ãnga, ohendu vove hikuái turu ha opaichagua mba'epu. 11 Ereka vaekue avei umi ndojapóiva péicha, ojeitytaha tatakua rendýpe. 12 Umi judío kuéra nde remoĩ vaekue sãmbyhyhára ramo Babilóniape katu ndojapói upéicha. Sadrac, Mesac ha Abed-Negó, umíva niko nomomba'éi ne tupã nguéra ha noñesũi pe ta'ãnga renondépe, órogui rejapouka vaekue.
13 Upéva ohendúvo Nabucodonosor ipochy hendy ha ohenoika hendápe Sadrac, Mesac ha Abed-Negó. Oguahẽvo hendápe, 14 Nabucodonosor oporandu chupe kuéra:
—Añete piko peẽ napemomba'éi che tupã nguéra ha napeñesũi pe ta'ãnga renondépe, órogui ajapouka vaekue? 15 Ko'ágã pehendu ramo turu ha opaichagua mba'epu, peñesũtapa pe ta'ãnga che ajapouka vaekue renondépe? Cháke ndapejapói ramo pejeitýta tatakua rendýpe. Ha mba'eichagua tupã piko upégui pene renohẽta?
16 Sadrac, Mesac ha Abed-Negó he'i Nabucodonosórpe:
—Natekotevẽi ro'e ndéve mba'eve ore jehe. 17 Tupã, ore romomba'e guasúva, ore pe'áta pe tatakua rendýgui, ha opa mba'e vaígui nde rejaposéva ore rehe. 18 Ha ndojapói ramo jepe upéicha, roipota reikuaa ore ruvicha guasu, ore noromomba'e guasu mo'ãiha ne tupã nguéra ha noroñesũ mo'ãi pe ta'ãnga renondépe, órogui rejapouka vaekue.
Daniel ha iñirũ nguéra oñemoinge tatakuápe
19 Nabucodonosor hova pytãmba pochýgui ohendúvo pe he'íva Sadrac, Mesac ha Abed-Negó. Ha ojatapyka pe tatakua rehe hakuve haguã 7 jey jepiguágui. 20 Upéi he'i umi hembiguái imbaretevévape oipokua ha oipykua haguã Sadrac, Mesac ha Abed-Negópe, ha omombo haguã pe tatakuápe. 21 Ha pe oĩháicha, ijao ha opa mba'éreve, oipokua ha oipykua chupe kuéra hikuái, ha omombo tatakuápe. 22 Ha pe tatakua haku etereígui, Nabucodonosor péicha oipotágui, pe tata rendy osẽva tatakuágui ohupyty ha ojuka umi omyañáva umi mbohapy kuimba'épe. 23 Sadrac, Mesac ha Abed-Negó, upe ojepykua ha ojepokuaháicha ho'a pe tatakua ryepýpe.
Azarías ñembo'e
24 Sadrac, Mesac ha Abed-Negó oñemoĩ oguata pe tata rendýpe, ha oñepyrũ opurahéi Tupãme ha oguerohory Ñandejárape. 25 Upéi Azarías, hérava avei Abed-Negó, pe oñembo'yhápe tata mbytépe, oñembo'e kóicha:

26 Rejererohory vaerã ndé, Tupã
ore ru kuéra ypykue Jára.
Ndéve ojepurahéi vaerã
ha nde réra oñemomba'e guasu
opa árape guarã.
27 Ndé niko nde reko joja
opa mba'e rejapo vaekuépe
ore rehe.
Opa ne rembiapokue ijeroviaha,
umi nde rape naikarẽi,
opa mba'e eréva
reporombojavakévo iñañete.
28 Nde rejapo vaekue upe heko jojáva
reity ramo ore rehe
ha Jerusalén rehe,
ore ru kuéra ypykue
táva marangatu,
opa umi mba'e vai
ore ári ou vaekue.
29 Henda ha hekoitépe
rejapo ore rehe upéicha,
ore angaipáre.
Añetehápe ore reko aña
ha rojapo ivaíva,
rojeívo nde hegui.
Ivai vaekue ore rembiapokue,
norohenduséigui ne rembiapoukapy.
30 Umi mba'e ere vaekue oréve
ndé ore rayhúgui,
ndorojapói ha norombyajéi.
31 Umi mba'e rembou vaekue ore ári,
umi mba'e rejapo vaekue ore rehe,
heko itépe rejapo.
32 Ore me'ẽ ore rehe ija'e'ỹva pópe,
tekove oikuaa'ỹva tapicha rayhu,
ha nde hegui Tupã,
ndoikuaaséiva mba'eve.
Ore reja mburuvicha guasu
heko joja'ỹva pópe,
heko añavéva yvy ári.
33 Ha ko'ágã
ndaikatúi roipe'a ore juru,
ñemotĩ ha toryja ore aho'i,
ha opa umi ne momba'e guasúvape.
34 Nde réra rehehápe,
ani ore reja opa árape guarã.
Ani remboyke ñe'ẽ me'ẽ
rerekóva ore ndive.
35 Nde poriahurereko
ani remboyke ore hegui,
ne irũ tee Abraham,
ne rembiguái Isaac,
ha nde ra'y marangatu Jacob rayhupápe.
36 Chupe kuéra
reme'ẽ vaekue ne ñe'ẽ
iñemoñare hetataha
mbyjaita yvága peguáicha,
ha yvy ku'i ra'ỹi
yguasu rembe'ýpe guáicha.
37 Ore Jára,
tetã michĩvéva yvy arigua
niko oiko vaekue ore hegui.
Ha ko'ágã roiko toryjárõ
ko yvy jerekuévo
ore angaipáre.
38 Ndaipóri véima ko'ã árape
mburuvicha, maranduhára,*f**
ha karai guasu kuéra.
Ndojehecha véima ko'ã árape
mymbahapy*f** ha mymbajuka,*f**
mba'e kuave'ẽ*f** ha insiénso
ojehapy ramo ndéve.
Ndaipóri véima
mamo romoguahẽ haguã ndéve
ore ñemitỹngue tenondere,
39 umíva rupi
rohupyty haguã ne pytyvõ.
Opáichavo,
erohory oréve ore ñembyasy
ore py'aite guive
ndéve romoguahẽva,
40 rerohoryháicha mymbahapy
oñekuave'ẽ ramo ndéve
ovecha mácho térã tóro,
térã ovecha ra'yeta
oñemongyra pyre.
Ta upéicha kena
ko'ágã ne renondépe
ore mba'e kuave'ẽ,
ha toroiko nde rape rehe
ore py'aite guive.
Araka'eve niko ndoikóiva ñemotĩme
umi nde rehe ojeroviáva.
41 Ha ko'ágã katu
roikose nde rapére
ore py'aite guive.
Ndéve romomba'e ore,
ha rojapose
upe ndéve ne mbovy'áva.
42 Ani ore reja roñemotĩ,
ema'ẽ uvei ore rehe py'a porãme,
ha ore poriahurereko
nde py'aite guive.
43 Orepe'a kena ivaívagui,
mba'e hechapyrãva kena
ejapo ore rehe,
nde réra rehehápe, Ñandejára.
44 Toñemotĩ umi ojaposéva ivaíva
ne rembiguái kuérare.
Toiko toryja ramo,
topyta mba'eve'ỹre,
toñehundi ipokatu.
45 Toikuaa hikuái
ndeha opa mba'e Jára,
upe Tupã peteĩetéva,
remimbipáva ko yvy jere kuévo”.

46 Umi mburuvicha guasu rembiguái kuéra, omombo vaekue chupe kuéra tatakuápe, akóinte ohatapyñave upe tata vléke, ñandy, kapi'i ha jepe'ápe. 47 Pe tata rendy ojupi 25 métro pe tatakua ári, 48 ha opu'ãvo, ohapypa umi caldéo oĩvape tatakua jerére. 49 Ñandejára remimbou*f** katu oguejy pe tatakua ryepýpe Azarías ha iñirũ nguéra oĩháme, ha onohẽmba oka gotyo pe tata rendy. 50 Ha opyta pe tatakua ryepy ipiro'ysã asy ku yvytu kangy asy oipeju ramo guáicha. Upe tata rendy ndojapói hese kuéra mba'eve.
Mbohapy karia'y purahéi
51 Upe tatakua ryepýpe, mbohapyve kuimba'e oñemoĩ ogueropurahéi, omomorã ha oguerohory Tupãme, he'ívo:

52 Ndéve roguerohory,
Tupã, ore ru kuéra ypykue Jára.
Ndéve romomba'e guasu opa ára.
Roguerohory
nde réra marangatu tuichaite,
ha romomba'e guasu opa ára.
53 Ndé rejererohory
nde Tupao marangatu mimbipápe,
reñemomba'e guasu
ha reñemomorã opa ára.
54 Ndé rejererohory
mburuvicha guasúicha reguapýva,
reñemomba'e guasu
ha reñemomorã opa ára.
55 Ndé rejerohory
rehechágui umi ipypukuvehápe,
ha reguapy
umi tekove ipepóva*f** ári,
nde reñemomba'e guasu
ha reñemomorã opa ára.
56 Ndé rejererohory
yvága ha arapýre,
reñemomba'e guasu
ha reñemomorã opa ára.

57 Opa Ñandejára rembiapokue
perohory chupe,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
58 Ñandejára remimbou kuéra,
pererohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
59 Yvága, erohory Ñandejárape,
emomba'e guasu
ha eropurahéi chupe opa ára.
60 Y kuéra yvága ári peiméva
perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
61 Opa mbyja kuéra,
perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
62 Kuarahy ha jasy
perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
63 Yvágare mbyjaita
perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
64 Ama ha ysapy
perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
65 Opaite yvytu
perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
66 Tata ha ára haku
perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
67 Ro'y ha y rypy'a
perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
68 Ysapy ha y rypy'a
perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
69 Y ratã ha ro'y
perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
peropurahéi chupe opa ára.
70 Y rypy'a
Perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
71 Ára ha pyhare
perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
72 Ára sakã ha pytũ
perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
73 Ára tiri ha arai
perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
74 Yvy, toguerohory Ñandejárape,
tomomba'e guasu
ha togueropurahéi chupe opa ára.
75 Yvyty kuéra,
Perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
76 Opa mba'e heñóiva yvy ári,
perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
77 Ykua yvu kuéra
perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
78 Yguasu ha ysyry kuéra
perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
79 Pira guasu ha opa ýpe omýiva
perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
80 Guyra kuéra yvytúre pevevéva
perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
81 Tymba ñarõ ha mymba kuéra
perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.

82 Opa yvypóra
perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
83 Israel, erohory Ñandejárape,
emomba'e guasu
ha eropurahéi chupe opa ára.
84 Ñandejára pa'i kuéra
perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
85 Ñandejára rembiguái kuéra
perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
86 Heko johéi pyréva
perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
87 Imarangatu ha ojejapo'ỹva
perohory Ñandejárape,
pemomba'e guasu
ha peropurahéi chupe opa ára.
88 Ananías, Azarías ha Misael
jarohory Ñandejárape,
ñamomba'e guasu
ha jaropurahéi chupe opa ára.
Ha'e niko ñane renohẽ
tugua pypukúgui,
ha ñande pe'a ñemanógui.
Ha'e ñane renohẽ
tatakua rendýgui,
ha'e ñande pe'a tata mbytégui.
89 Perohory Ñandejárape
ha'e ipy'a porãgui,
90 Opavave pemomba'éva Ñandejárape
perohory chupe.
Ha'e hína Tupã
Tupã nguéra ári oĩva.
Peropurahéi ha perohory chupe,
imborayhu ndopáigui araka'eve!”
Nabucodonosor ohechakuaa mba'e hechapyrãva
91 Upe rire mínte Nabucodonosor opo opu'ã, ha he'i umi ijere rupi oĩvape:
—Nambohapýinte piko umi jaipokua ha jaity vaekue tatakuápe?
—Péicha niko kuri, —he'i chupe hikuái. 92 Ha Nabucodonosor he'i:
—Mba'éicha rupi piko péicharõ ahecha irundy kuimba'e? Péina ahecha oguata hína hikuái pe tata mbytépe ha mba'eve ndojehúi chupe kuéra. Pe irundyha katu ojogua Tupã remimboúpe.
93 Nabucodonosor oho oñemboja pe tatakua jurúre ha osapukái:
—Sadrac, Mesac ha Abed-Negó, Tupã yvatetegua rembiguái, pesẽ upégui ha peju ko'ápe.
Mbohapyve osẽ pe tata rendýgui. 94 Opaite mburuvicha kuéra oĩva upe rupi oñemboja omaña haguã umi kuimba'ére. Ohecha pe tata ndojapói hague hese kuéra mba'eve. Peteĩ iñakã raguénte jepe ndojehoveréi, umi ijao katu ipyahu ha ojegua asy, ha tatatĩnte jepe nahyakuãi hese kuéra.
95 Upe vove Nabucodonosor he'i: “Tojererohory Tupã Sadrac, Mesac ha Abed-Negó Jára, omboúva hemimbou oipe'a haguã hembiguái kuéra jeroviahápe. Ko'ãva ndojapói vaekue che ha'e haguéicha, ha omanose uvei oñesũ rangue ha omomba'e guasu ambue tupã ndaha'éiva imba'e kuéra. 96 Upévare kóicha aipota ojejapo: Oĩ ramo oimeraẽva, taha'e ha'éva, oñe'ẽ vaíva ko'ã kuimba'e Tupã rehe, toñembo'i sa'i, hóga tojeity yvýre ha toiko chugui tapere. Tupãichagua ndaipóri ambue péicha oporope'a ivaívagui.”
97 Upéi Nabucodonosor omohenda porãve ko'ã kuimba'épe, tetã Babilóniape.
98 Mburuvicha guasu Nabucodonosor omoherakuã iñe'ẽ opavavépe, taha'e ha'éva hetã, taha'e ha'éva iñe'ẽ, oikóva ko yvy jerekuévo. Kóicha ha'e:
“Aipota py'a guapy oĩ opaite pene ndive. 99 Iporã vaicha chéve peikuaa opa mba'e hechapyrãva Tupã Yvatetegua ojapóva che rehe. 100 Tuichaitéma niko umi mba'e ha'e ojapóva, ñaimo'ã'ỹ haguãicha! Ha'e oporosãmbyhy vaerã opa árape ha ipokatu ndopa mo'ãi araka'eve.”