El alboroto en Tesalónica
1 Después de pasar por Anfípolis y Apolonia, llegaron a Tesalónica, donde había una sinagoga judía.
2 Pablo fue entonces a la sinagoga, como era su costumbre, y durante tres días de reposo debatió con ellos. Con base en las Escrituras,
3 les aclaró y explicó que era necesario que Cristo padeciera y resucitara de los muertos. Les decía: «Jesús, a quien yo les anuncio, es el Cristo.»
4 Algunos de ellos creyeron y se unieron a Pablo y a Silas, lo mismo que muchos griegos piadosos y numerosas mujeres nobles.
5 Pero los judíos que no creyeron se llenaron de envidia, así que lograron reunir a una turba de vagos y maleantes, y comenzaron a alborotar la ciudad, y en su búsqueda de Pablo y Silas irrumpieron en la casa de Jasón, pues querían expulsarlos del pueblo.
6 Como no los hallaron, llevaron a Jasón y a algunos hermanos ante las autoridades de la ciudad, mientras gritaban: «¡Esos que están trastornando el mundo entero, ya han llegado acá!
7 Jasón los ha recibido, y todos sus seguidores desobedecen los decretos de César. Dicen que hay otro rey, y que se llama Jesús.»
8 Al oír esto, el pueblo y las autoridades de la ciudad se alborotaron:
9 pero Jasón respondió por ellos, y los dejaron en libertad.
Pablo y Silas en Berea
10 Esa misma noche, los hermanos enviaron a Pablo y Silas hasta Berea. Y cuando estos llegaron allá, entraron en la sinagoga de los judíos.
11 Estos eran más nobles que los de Tesalónica, pues recibieron la palabra con mucha atención, y todos los días examinaban las Escrituras para ver si era cierto lo que se les anunciaba.
12 Entre los que creyeron, había distinguidas mujeres griegas y un buen número de hombres.
13 Cuando los judíos de Tesalónica supieron que también en Berea Pablo anunciaba la palabra de Dios, fueron allá para alborotar a las multitudes.
14 Pero de inmediato los hermanos enviaron a Pablo al mar, mientras Silas y Timoteo se quedaban allí.
15 Los encargados de trasladar a Pablo lo llevaron a Atenas; y a Silas y a Timoteo les ordenaron que se reunieran con él tan pronto como pudieran, y así lo hicieron.
Pablo en Atenas
16 Mientras Pablo los esperaba en Atenas, su espíritu se enardeció al ver que la ciudad estaba entregada a la idolatría.
17 Por eso en la sinagoga discutía con los judíos y con hombres piadosos, y también con todos los que a diario acudían a la plaza.
18 Algunos filósofos de los epicúreos y de los estoicos discutían con él. Unos preguntaban: «¿De qué habla este parlanchín?» Y otros decían: «Es alguien que habla de dioses extranjeros.» Y es que les hablaba del evangelio de Jesús, y de la resurrección.
19 Entonces lo tomaron, lo llevaron al Areópago y le dijeron: «¿Nos puedes explicar qué es esta nueva enseñanza de la que hablas?
20 Porque esto suena extraño en nuestros oídos. Nos gustaría saber qué significa todo esto.»
21 (Y es que a todos los atenienses y extranjeros que allí vivían, no les interesaba nada que no fuera decir o escuchar cosas novedosas.)
22 Pablo se puso entonces en medio del Areópago, y dijo: «Varones atenienses, he observado que ustedes son muy religiosos.
23 Porque al pasar y observar sus santuarios, hallé un altar con esta inscripción: “Al Dios no conocido”. Pues al Dios que ustedes adoran sin conocerlo, es el Dios que yo les anuncio.
24 El Dios que hizo el mundo y todo lo que en él hay, es el Señor del cielo y de la tierra. No vive en templos hechos por manos humanas,
25 ni necesita que nadie le sirva, porque a él no le hace falta nada, pues él es quien da vida y aliento a todos y a todo.
26 De un solo hombre hizo a todo el género humano, para que habiten sobre la faz de la tierra, y les ha prefijado sus tiempos precisos y sus límites para vivir,
27 a fin de que busquen a Dios, y puedan encontrarlo, aunque sea a tientas. Pero lo cierto es que él no está lejos de cada uno de nosotros,
28 porque en él vivimos, y nos movemos, y somos. Ya algunos poetas entre ustedes lo han dicho: “Porque somos linaje suyo.”
29 Puesto que somos linaje de Dios, no podemos pensar que la Divinidad se asemeje al oro o a la plata, o a la piedra o a esculturas artísticas, ni que proceda de la imaginación humana.
30 Dios, que ha pasado por alto esos tiempos de ignorancia, ahora quiere que todos, en todas partes, se arrepientan.
31 Porque él ha establecido un día en que, por medio de aquel varón que escogió y que resucitó de los muertos, juzgará al mundo con justicia.»
32 Cuando los allí presentes oyeron hablar de la resurrección de los muertos, unos se burlaban, y otros decían: «Ya te oiremos hablar de esto en otra ocasión.»
33 Entonces Pablo se retiró de en medio de ellos;
34 pero algunos le creyeron y se unieron a él. Entre ellos estaba Dionisio, que era miembro del areópago, una mujer llamada Dámaris, y otros más.
Sarambi guasu Tesalónicape
1 Ohokuévo Pablo ha Silas ohasa Anfípolis ha Apolonia rupi, ha upéi oguahẽ Tesalónicape, judío kuéra tupaópe. 2 Pablo jepi guáicha oho judío kuéra tupaópe, ha pytu'uha árape mbohapy semána pukukue, oñoñe'ẽ api hendive kuéra, oiporúvo Tupã kuatiañe'ẽ. 3 Omyesakã chupe kuéra, pe Mesías omano vaerã, ha omano rire oikove jey vaerã hague. He'i chupe kuéra:
—Upe Jesús che amyerakuãva peẽme hína upe Mesías.
4 Oĩ Israelguáva Jesús reroviaha ha oñemoirũva Pablo ha Silas ndive. Oguerovia avei heta griégova omomba'e guasúva Tupãme, ha heta kuña, ipoguasúva rehegua. 5 Kóva katu opicha eterei umi Israelgua oguerovia'ỹvape, ha ombyaty mba'e vai apoha reko rei, ojapo haguã sarambi pe távare. Ondyry avei Jasón rógare oguenohẽ haguã upégui Pablo ha Sílaspe ha omoĩ tetãgua pópe, 6 ha ndojuhúima ramo chupe kuéra upépe, oguerotyryry hikuái Jasón ha ambue oñopehẽnguévape upe tavagua ruvicha kuéra rendápe, osapukáivo:
—Ko'ã kuimba'e, oporomyangekói vaekue yvy jerekuévo, ou ko'ápe avei, 7 ha Jasón omoguahẽ chupe kuéra hógape. Ha'e kuéra opu'ã hína Romagua ruvicha guasúre, he'ívo oĩha ambue mburuvicha guasu, aipo Jesús. 8 Ohendúvo ko'ã mba'e, umi tetãgua ha mburuvicha kuéra avei oñemondýi. 9 Jasón ha umi ambue katu ohepyme'ẽ hese kuéra, ha opoi hikuái chugui kuéra.
Ñemoñe'ẽ Beréape
10 Pyhare vove, Jesús reroviaha pehẽngue kuérava omondo pya'e Pablo ha Sílaspe Berea gotyo. Oguahẽvo, oho hikuái judío kuéra tupaópe. 11 Ko'ã Israelguáva, imba'e porãvéva umi Tesalónica guávagui, oguerohory ipy'aite guive upe ñe'ẽ, ha arako'ẽre oipyguara Tupã kuatiañe'ẽ ohecha haguã añetépa umi oje'éva. 12 Upéicha rupi, heta ha'e kuérava oguerovia, ha heta griégo kuérava avei oguerovia, kuñáva ha kuimba'éva. 13 Umi Israel guáva Tesalónicape oikóva katu, oikuaávo Pablo omyerakuãha hína Ñandejára Ñe'ẽ Beréape, oho ha ojapo avei upépe sarambi. 14 Jesús reroviaha pehẽngue kuérava katu, pya'e omondo Páblope yguasu rembe'y gotyo, Silas ha Timoteo opyta aja Beréape. 15 Umi omoirũva Páblope oho hendive Atenas peve. Upéi ojevy oguerúvo iñe'ẽ Silas ha Timoteo peguarã, oñembyaty pya'e haguã hendive.
Pablo Aténaspe
16 Pablo oha'arõ aja Aténaspe Silas ha Timotéope, ipochy eterei ohechávo upe táva henyhẽha tupã gua'u ra'ãngágui. 17 Upévare oñoñe'ẽ api judío kuéra tupaópe hendive kuéra ha ambue Tupãme omomba'e guasúva ndive, ha oñoñe'ẽ api avei upe táva rokápe umi upépe ijatýva ndive. 18 Avei arandu kuéra epicúreova ha estóicova oñepyrũ oñoñe'ẽ api hendive. Oĩ he'íva:
—Mba'e piko he'íta ñandéve ko tekove ñe'ẽngatu?
Ha oĩ he'íva:
—Oime vaerãko hína tupã mombyrygua myerakuãha.
Péicha he'i hikuái Pablo omyerakuãgui Jesús marandu porã ha jeikove jey rehegua. 19 Upérõ ogueraha hikuái chupe Areópagope ha oporandu hikuái chupe:
—Ikatúpa jaikuaa mba'eichagua temimbo'e pyahúpa reru oréve? 20 Ere niko oréve mba'e pyahu ore roikuaa'ỹva ha roikuaase mba'épa he'ise umíva. 21 Umi Atenasgua ha mombyrygua upépe oikóva niko, mba'e ipyahúva ohenduhárente voi oikóva. 22 Pablo opu'ã ijapytépe kuéra upe Areópagope ha he'i:
—Kuimba'e kuéra Atenasgua, opa umi ahechávare, ahecha kuaa peẽ perohoryha tupã nguérape. 23 Ama'ẽvo peẽ pemomba'e guasuha rupi chupe kuéra, ajuhu peteĩ altar*f** ojehaihápe ko'ã ñe'ẽ: ‘Pe Tupã ojekuaa'ỹvape.’ Upe peẽ peikuaa'ỹre pemomba'e guasúvare aju añe'ẽvo peẽme.
24 Pe Tupã ojapo vaekue yvy ha opa mba'e ipype oĩva, upéva hína yvy ha yvága Jára. Ndoikói tupao yvypóra po rupi ijapopyrépe, 25 ha noikotevẽi avave ojapo hese mba'eve, ko ha'e voi ome'ẽva ñandéve, jeikove, pytuhẽ ha opa mba'e.
26 Peteĩ kuimba'égui añónte ojapo ha'e opa tetã nguéra, oiko haguã yvy ári, ha he'i chupe kuéra araka'épa ha moõpa oikóta, 27 ikatu haguã oheka Tupãme ha ku jepovyvýpe ramo guáicha ojuhu mba'e chupe, añete ramo jepe Tupã noĩri mombyry ñande hegui. 28 Tupãme niko jaiko, jaku'e ha jaikove, he'i haguéicha avei pene ñe'ẽ yvoty apohárava, he'i ramo guare: ‘Tupã ñemoñare hína ñande.’ 29 Aipórõ, Tupã ñemoñare ñande rekópe, nañaimo'ãi vaerã Tupã ojoguaha umi ta'ãnga óro, pláta térã itágui guápe. 30 Tupã yma oheja reínte vaekue yvypóra kuéra kuaa'ỹ, ko'ágã katu he'i opavavépe opa rupi ojevy haguã ha'e gotyo, 31 Tupã omoĩ haguére peteĩ ára ombojovake haguã opa yvypórape teko jojápe, peteĩ kuimba'e rupi, ha'e oiporavo vaekue, ha upéva ohechauka opavavépe omoingove jeývo chupe.
32 Ohendúvo upe jeikove jey omanóva apytégui rehegua, oĩ oñembohorýva hese, ha oĩ he'íva chupe:
—Ágã upéinte rohendu jeýne reñe'ẽvo oréve ko'ã mba'ére.
33 Upémarõ Pablo oheja chupe kuéra. 34 Oĩ katu ohóva hendive ha oguerovia. Umíva apytépe oĩ Dionisio, ha'e peteĩ Areópago pegua kuérava, peteĩ kuñakarai hérava Dámaris avei, ha ambueve kuérava.